پروانه سلحشوری: بخشی از جامعه که معمولا به اصلاح‌طلبان رای می‌دانند، در حال حاضر گزینه‌شان رای به اصلاح‌طلبی نیست!
عضو فراکسیون امید مجلس دهم گفت: بعید می‌دانم که بخواهند اینستاگرام را فیلتر کنند؛ چراکه بالاخره مشغولیت خاص خود را برای مردم دارد و هر چه آن مشغولیت‌ها بیشتر باشد، مردم کمتر درگیر امور جدی سیاسی می‌شوند. شاید به شوخی و جوک و این‌جور چیزها هنوز جریان داشته باشد اما امر جدی که منجر به یک کنش سیاسی شود، بعید می‌دانم از طریق اینستاگرام شکل بگیرد اما این قابلیت هم در تلگرام و هم در توییتر وجود دارد.
به گزارش دیده بان ایران؛ امروز علاوه بر مردم، مسوولان عالیرتبه نظام از رهبری گرفته تا رییس‌جمهور‌ی، سپاهیان و... در این فضا فعالیت دارند. خصوصا توییتر و تلگرام که حالا تریبون این افراد است برای اعلام نظرهای‌شان و حتی اخباری که می‌خواهند مورد توجه افکار عمومی قرار گیرد. ماجرا به همین‌جا هم ختم نشد. هر کدام از کسانی که می‌خواستند خودشان را به عنوان کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ معرفی و به مردم بشناسانند، فضای مجازی را محفل مناسبی برای این کار دیدند. سعید محمد و حسین دهقان ازجمله این افرادند. فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم هم نقش مهم و پررنگی را بازی کردند تا جایی که حسن روحانی در سخنرانی خود از فعالان فضای مجازی که توانستند عظمت حضور را بیافرینند، تقدیر کرد اما حالا شرایط نسبت به آن روز متفاوت است. علاوه‌بر اینکه دسترسی مردم به فضای مجازی حتی با وجود فیلترینگ، گسترده‌تر از قبل شده، تاثیرگذاری آن هم به همان نسبت بسیار بیشتر شده است و البته شیوع گسترده کرونا در ایران و جهان هم محدودیت‌هایی پیش آورده که به نقش، اثرگذاری و اهمیت فضای مجازی در داغ کردن تنور انتخابات و انجام فعالیت‌های انتخاباتی دامن زده است. با این وجود اما هنوز هم سیاست‌های گروهی بر فیلترینگ استوار است.
همین چند وقت پیش (حدودا اواسط اسفند) بود که برخی کاربران ایرانی توییتر خبر از روی کار آمدن یک شبکه اجتماعی جدید دادند. در «کلاب هاوس» (Club House) افراد می‌توانند به طور زنده با یکدیگر صحبت کنند و نظرات خود را به اشتراک بگذارند. «کلاب‌هاوس» با استقبال چشمگیر کاربران ایرانی مواجه شد. این استقبال تا حدی بالا بود که در کمتر از یک ماه، پای وزرا و سیاسیون را به این اپلیکیشن باز کرد. هر شب اتاقی با موضوعی خاص مطرح می‌شود که یکی از چهره‌های سرشناس در آن حاضر می‌شوند و به پرسش‌های مردم و خبرنگاران جواب می‌دهند. «کلاب‌هاوس» هم اما مانند بسیاری از شبکه‌های اجتماعی دیگر همین که با اقبال عمومی گسترده مواجه شد، مورد انتقاد گروهی خاص قرار گرفت که ظاهرا نگران آنند که آزادی بیان و شکل‌گیری گفت‌وگو میان گروه‌های مختلف با عقاید متفاوت آنها را از اهداف‌شان دور کند.
مشروح گفت وگو با پروانه سلحشوری درباره اهمیت فضای مجازی را در ذیل می خوانیم:
*خانم سلحشوری! فضای مجازی چند سالی است که همگام با رسانه‌های رسمی کشور وارد رقابت شده؛ به‌طوری‌که امروز بسیاری از افراد جامعه و شهروندان خوراک خبری خود را از این فضا تامین می‌کنند. شما تا چه حد با این نقش‌آفرینی شبکه‌های اجتماعی در ایران موافقید و آن را چطور تفسیر می‌کنید؟
همان‌طور که شما هم در صحبت‌های‌تان اشاره کردید، فضای مجازی حداقل در ایران توانسته نه تنها با صدا و سیمای رسمی کشور برابری کند، بلکه از سایر رسانه‌های رسمی نیز در پاره‌ای از موارد پیشی بگیرد. نمونه این مساله را می‌توانید در شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده در ایران ببینید. شبکه‌های اجتماعی که دسترسی بدون فیلترشکن به آن ناممکن است اما مخاطبان خاص خود را دارد و همین مخاطبان هستند که در بسیاری از موارد بیش از رسانه‌ها و نهادهای رسمی اقدام به انتشار اخبار می‌کنند. شما می‌بینید که واتس‌آپ یک پیام‌رسان است و در آن بیشتر تبادل‌های فامیلی و ارتباطی و تاحدود کمی خبری صورت می‌گیرد ولی از طرف دیگر شاهد شبکه اجتماعی اینستاگرام هستید که با استقبال گسترده ایرانی‌ها مواجه شده و عملا به فضایی برای کسب و کار تبدیل شده ولی بازهم تاحدی بار خبری خود را حفظ کرده است. نمی‌دانم چقدر با این موضوع موافق هستید اما من به شخصه توییتر و تلگرام را از این دو شبکه اجتماعی و سایر این شبکه‌ها جدا می‌کنم؛ چراکه بار سیاسی و خبری آنها به مراتب بیشتر است. اخبار و موضوعات سیاسی در این دو شبکه اجتماعی با سرعت بیشتری دست به دست می‌شود. به ویژه در توییتر که با یک هشتگ و در یک بازه زمانی کوتاه می‌توان درباره یک خبر خاص بزرگنمایی کرد و اتفاقا نتیجه هم گرفت.
*بدین‌ترتیب شما نوع برخورد مقامات رسمی جمهوری اسلامی با شبکه‌های اجتماعی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
مقامات رسمی و کسانی که در کشور مسوولیت دارند، به اهمیت این موضوع پی برده‌اند و متاسفانه شاید به همین دلیل هم هست که دو شبکه اجتماعی تلگرام و توییتر به‌رغم تاثیرگذاری و برخورداری از مخاطبان بسیار، فیلتر شده‌اند. این در حالی است که این دو شبکه اجتماعی شاید از باقی شبکه‌ها سالم‌تر هم باشند. البته من زیاد در اینستاگرام نیستم اما در فضای توییتر و تلگرام بیشتر فعالیت می‌کنم و به نظرم می‌رسد که در آنجا جو غالب سیاسی‌تر، آگاهی‌بخش‌تر و البته روشنگرانه‌تر است. نکته قابل تامل اینکه تلگرام و توییتر فیلتر هستند ولی مسوولان حضور پررنگی در این شبکه‌ها دارند و روزانه یا توییت می‌کنند یا پست می‌گذارند. پیش از این به واسطه فیلتر بودن این شبکه‌ها ما تلاش می‌کردیم به قانون احترام بگذاریم ولی دیدیم همه در توییتر حضور دارند و ما هم در این شبکه حساب کاربری باز کردیم و مشغول فعالیت شدیم.
*اتفاقا نکته همین‌جاست. برخی کاندیداهای اصولگرا و چهره‌هایی با پیشینه نظامی همچون آقایان سعید محمد و حسین دهقان، پیش از آنکه بحث حضورشان در انتخابات ۱۴۰۰ مطرح باشد، اصلا در این فضا حضور نداشتند اما پس از اینکه به عنوان کاندیداهای احتمالی ریاست‌جمهوری مطرح شدند، بلافاصله در توییتر حساب کاربری ایجاد کرده و مشغول فعالیت شدند.
بله، حتی اگر اشتباه نکنم آقای دهقان از طریق فضای توییتر حضورشان را در انتخابات را اعلام کردند. یعنی در واقع توییتر تبدیل به یک رسانه رسمی برای اعلام مواضع سیاسی افراد شده و از سوی مسوولانی که در رده‌های مختلفی هستند یا می‌خواهند حضور سیاسی پررنگ‌تری داشته باشند، به رسمیت شناخته شده است.
*با این اوصاف فکر می‌کنید فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی نقشی پررنگ‌تر از سال ۹۶ در انتخابات ۱۴۰۰ ایفا خواهند کرد؟
قطعا نقش تعیین‌کننده‌ای خواهند داشت. از نظر من تاثیرگذاری این دو شبکه اجتماعی، توییتر و تلگرام در انتخابات امسال به مراتب بیشتر از گذشته خواهد بود. اگرچه در سطح خرد و جریان‌های مویرگی که ممکن است در بین مردم وجود داشته باشد، واتس‌آپ و اینستاگرام نفوذ بیشتری دارند اما در سطح سیاسی و کلان‌تر، قطعا نقش این دو شبکه اجتماعی گسترده است و می‌توانند تعیین‌کننده‌تر باشند. به نظر می‌رسد که کاری هم در مخالفت بیشتر با این دو شبکه جتماعی نمی‌توانند بکنند؛ چراکه هر دو فیلتر هستند و شرایطی که الان بر آنها حاکم است، در آینده هم حاکم خواهد بود. این روزها زمزمه‌هایی مبنی بر فیلترینگ اینستاگرام هم به گوش می‌رسد که من بعید می‌دانم چنین اتفاقی بیفتد. البته شاید اطلاعات من در این رابطه کافی نباشد اما به نظر من موضوعات ساده اجتماعی مطروحه در اینستاگرام در کنار بیان مطالبی درباره یک زندگی روزمره مردمی یا فضای کسب و کار موجود در این شبکه اجتماعی در کنار کسانی که به نوعی خود را در اینستاگرام مطرح کرده‌اند و فالوئرهای زیادی را دارند، به فضای سیاسی موجود در این شبکه اجتماعی غالب است بنابراین بعید است که فیلتر شود. البته من خودم خیلی در این حوزه فعال نیستم.
*به نظر می‌رسد در اینستاگرام بیشتر به قول شما فضای کسب‌وکار و سبک‌های مختلف زندگی و مسائلی از این دست باب است. البته چند وقتی است که فعالیت سیاسی کاربران اینستاگرام هم بیشتر شده اما همچنان گروه اول در این شبکه اجتماعی میدان‌دارند و وضعیت در این شبکه اجتماعی به هیچ عنوان با آنچه در توییتر می‌گذرد، قابل مقایسه نیست.
دقیقا؛ بنابراین من به همین علت بعید می‌دانم که بخواهند اینستاگرام را فیلتر کنند؛ چراکه بالاخره مشغولیت خاص خود را برای مردم دارد و هر چه آن مشغولیت‌ها بیشتر باشد، مردم کمتر درگیر امور جدی سیاسی می‌شوند. شاید به شوخی و جوک و این‌جور چیزها هنوز جریان داشته باشد اما امر جدی که منجر به یک کنش سیاسی شود، بعید می‌دانم از طریق اینستاگرام شکل بگیرد اما این قابلیت هم در تلگرام و هم در توییتر وجود دارد. امکان جلوگیری از آن فقط در صورتی است که بخواهند اینترنت را قطع کنند. اگر این کار را بکنند شاید بتوانند جلوی تاثیرگزاری توییتر و تلگرام را بگیرند.
*فکر می‌کنید ممکن است این اتفاق بیفتد؟ مثلا اگر برخلاف تصور گروهی خاص، اصلاح‌طلبان موفق شوند کاندیدای موردنظرشان را برای انتخابات معرفی کنند و از سد شورای نگهبان نیز عبور دهند، ممکن است برای جلوگیری از تاثیرگذاری، دسترسی به این شبکه‌های اجتماعی را قطع کنند؟
نه، بعید می‌دانم. اتفاقا هر گزینه‌ای - البته این «هر گزینه‌ای» را با اطلاق کامل نمی‌آورم- اما به نظر من اصلاح‌طلبان به جز رهبران‌شان گزینه درخوری ندارند که بخواهند معرفی کنند. اگر فضایی هم دراختیار اصلاح‌طلبان قرار بگیرد، به نظر من شانس چندانی نخواهند داشت؛ چراکه «به نظر می‌رسد» بخشی از جامعه که معمولا به اصلاح‌طلبان رای می‌دانند، در حال حاضر گزینه‌شان رای به اصلاح‌طلبی نیست. بدنه‌ای که به اصلاح‌طلبان رای می‌داد، برای خود شعور و آگاهی عمیق سیاسی قائل است. از قیم‌مآبی و اینکه به آنها بگویند چه زمانی پای صندوق بیایید و چه زمانی نیایید و به چه کسی رای دهید و به چه کسی رای ندهید، خوش‌شان نمی‌آید. تجربه اعتمادشان هم متاسفانه به تلخی منجر شد. بنابراین شخصا بعید می‌دانم این نوبت رای آنها اصلاح‌طلبان باشند. متاسفانه اصلاح‌طلبان نیز به جای اینکه تلاش کنند که به مردم نزدیک شوند، ارتباط‌شان با مردم کاملا قطع شده است. کاری که اصولگرایانی مثل آقای رییسی خوب انجام می‌دهند و حتی آقای احمدی‌نژاد هم به بهترین نحو در حال پیگیری آن است. درست است که این اقدامات را می‌توان «پوپولیستی» توصیف کرد اما به هر حال جواب می‌گیرند. آنها می‌خواهند مردم را پای صندوق رای بکشانند و رای بگیرند و انتخاب شوند که با این روش موفق می‌شوند. اصلاح‌طلبان اما علاوه‌بر اینکه ارتباط‌شان با مردم قطع شده، حتی دوست ندارند نداهای دلسوزانه‌ای را هم که بعضا عده‌ای سر می‌دهند، بشنوند.
منبع: روزنامه اعتماد
