مهران نحوی؛ مدرس، پژوهشگر و مؤلف حوزه موسیقی سنتی

به گزارش سایت دیده‌بان ایران؛ در دورانی که هنر موسیقی سنتی ایران، میان موج‌های گاه پرشتابِ فناوری و سهل‌انگاری در انتقال اصالت‌ها، با چالش‌های عمیقی روبه‌روست، حضور چهره‌هایی جوان اما جدی، نشان از امکانِ پیوند میان وفاداری به ریشه‌ها و آینده‌نگری نقادانه دارد.

یکی از این چهره‌ها، مهران نحوی، متولد ۱۳۷۷ در اصفهان، است؛ پژوهشگری که در دهه سوم زندگی خود، توانسته با نگاه تحلیلی، قلمی سنجیده و پشتوانه‌ای عملی در تدریس و نوازندگی، خود را به‌عنوان صدایی تازه اما عمیق در سپهر موسیقی ایرانی معرفی کند.

آغاز راه از خانه‌ای اهل موسیقی

مهران نحوی در خانواده‌ای پرورش یافت که موسیقی، نه سرگرمی، که سلوک بود. نخستین آموزه‌های موسیقایی‌اش در محضر پدربزرگش، زنده‌یاد استاد امیدعلی نحوی ـ بنیان‌گذار آموزشگاه موسیقی رودکی ـ شکل گرفت.

فراگیری ساز ارگ و آموزش موسیقی کودک، نقطه آغاز این مسیر بود، اما از سال ۱۳۹۱، با آغاز آموزش ساز تار نزد استاد حسن تفضلی، مسیر او رنگ جدی‌تری به خود گرفت. هم‌زمان، مباحث نظری موسیقی از جمله سلفژ، تربیت شنوایی و تئوری موسیقی نیز نزد اساتید مختلف، از جمله استاد کارگر، در کنار آموزش عملی دنبال شد.

آموزش آکادمیک و آغاز پژوهش تطبیقی

مهران نحوی در سال ۱۳۹۶ وارد دانشگاه سپهر اصفهان شد. در دوران کارشناسی، از محضر استادانی چون کاوه معتمدیان، مسعود رضائی‌نژاد، سعید هنرمند و حمیدرضا حسن‌پور بهره‌مند شد و در سال ۱۴۰۱ با مدرک کارشناسی نوازندگی موسیقی ایرانی فارغ‌التحصیل گشت.

تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد، که تا سال ۱۴۰۳ ادامه یافت، نقطه عطفی در گرایش تحلیلی و پژوهشی او بود. پایان‌نامه‌اش با عنوان:

«بررسی تطبیقی آواز دشتی و افشاری در سه ردیف میرزاعبدالله، آقاحسین‌قلی و عبدالله دوامی»

با رویکردی دقیق، تطبیقی و نظام‌مند، به واکاوی تفاوت‌های زیبایی‌شناسی، ساختاری و اجرایی در این سه روایت کلیدی از موسیقی دستگاهی ایرانی پرداخت. این پایان‌نامه پس از بازنگری، به صورت کتاب منتشر شد.

تدریس با رویکرد فرهنگی

هم‌زمان با تحصیل، مهران نحوی فعالیت آموزشی خود را نیز گسترش داد. او از سال ۱۳۹۶ در آموزشگاه‌های معتبر اصفهان، از جمله رودکی، شورانگیز و کیمیا به تدریس ساز تار و سه‌تار پرداخت.

نگاه او به تدریس، صرفاً انتقال تکنیک نیست؛ بلکه فرآیندی فرهنگی-شناختی است که به دانشجو امکان می‌دهد موسیقی را به‌مثابه یک نظام اندیشه و ارتباط درک کند. وی همچنین دروس نظری چون سلفژ، تئوری موسیقی و تربیت شنوایی را نیز تدریس می‌کند.

در مسیر آموزش و رشد فردی، او همواره کوشیده از تجربه استادان پیشرو نیز بهره گیرد. از جمله بهره‌گیری از کلاس‌های آنلاین استاد نیما فریدونی و استاد کیوان ساکت و نیز شاگردی مستقیم نزد استاد داریوش پیرنیاکان.

آثار مکتوب: از پژوهش تطبیقی تا آینده‌پژوهی موسیقایی

مهران نحوی تا کنون دو کتاب و چندین مقاله پژوهشی منتشر کرده که نشان از دقت، تنوع نگاه و جسارت تحلیلی او دارد:

کتاب‌ها:

1. بررسی تطبیقی آواز دشتی و افشاری در سه ردیف موسیقی ایرانی

2. آینده‌ی موسیقی سنتی ایران در عصر دیجیتال؛ فرصت یا تهدید؟

در این کتاب، وی با رویکردی آینده‌پژوهانه، به بررسی اثرات رسانه‌های نوین، آموزش دیجیتال، الگوریتم‌های پلتفرمی و تغییر رفتار شنیداری بر حیات موسیقی سنتی ایران می‌پردازد. کتاب، تحلیلی واقع‌گرایانه و چندلایه از چشم‌انداز پیشِ روی موسیقی دستگاهی در بستر جهانی‌شده امروز ارائه می‌دهد.

مقالات پژوهشی (منتخب):

• نقش حافظه شنیداری در یادگیری ردیف

• کارکرد موسیقی مذهبی در توسعه موسیقی سنتی ایران

• چالش‌های یادگیری ساز در بزرگسالی؛ تجربه هنرجویان بالای ۴۰ سال

• تأثیر کلاس‌های هم‌نوازی بر رشد مهارت نوازندگی

• گردشگری فرهنگی و موسیقی آیینی در ایران

• روند تغییر کارکرد موسیقی نواحی در مواجهه با رسانه‌های مدرن

• The Psychological Effects of Music on the Human Brain (به زبان انگلیسی)

در این پژوهش‌ها، مهران نحوی تلاش کرده موسیقی را نه فقط به‌عنوان هنر، بلکه به‌مثابه پدیده‌ای روان‌شناختی، اجتماعی، تربیتی و حتی سیاسی مورد مطالعه قرار دهد.

نگاهی به آینده: بازاندیشی سنت در دل فناوری

به باور مهران نحوی ، آنچه موسیقی سنتی را تهدید می‌کند، صرفاً ورود فناوری نیست؛ بلکه فقدان تفکر انتقادی نسبت به شیوه‌های نوین انتقال، آموزش و شنیدن موسیقی است.

او در کتاب اخیر خود تأکید می‌کند که «آینده موسیقی سنتی» وابسته به بازآفرینی خلاقانه و هوشمندانه سنت‌ها در بسترهای جدید است؛ نه تقلید صرف و نه انحلال بی‌پایه در جریان دیجیتال.

از نگاه او، سنت زمانی زنده می‌ماند که بتواند خود را بازتعریف کند، نه صرفاً حفظ شود.

مهران نحوی چهره‌ای از نسلی است که به‌جای انتخاب مسیرهای کوتاه شهرت، راه پرفراز تفکر و پژوهش را برگزیده است. او با تلفیق تجربه عملی، توانمندی تحلیلی و زبان مؤلفانه، نماینده نوعی از هنرمند-پژوهشگر است که امروز جامعه موسیقی ایران بیش از هر زمان به آن نیاز دارد.

صدای مهران نحوی ، صدای تداوم است؛ تداوم صداقت، تداوم اندیشه، و تداوم گفت‌وگوی نسل‌ها بر بستر موسیقی.