سعدالله زارعی، کارشناس مسائل خاورمیانه: انتخابات عراق؛ آئینه تمام‌نمای افکار عمومی غرب آسیا/ جریان صدر از آینده سیاسی عراق حذف نمی‌شود
سعدالله زارعی، کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه با تأکید بر این که اگر بنا باشد در پارلمان آینده عراق فراکسیونی تحت عنوان مقاومت شکل بگیرد، مسلماً بزرگترین فراکسیون این پارلمان خواهد بود، در خصوص نقش جریان صدر در دولت آینده عراق با توجه به تحریم انتخابات اخیر پارلمانی توسط این جریان گفت: این جریان یک واقعیت غیرقابل انکار در متن شیعه است که نباید حذف شود و شورای هماهنگی شیعی هم چنین قصدی ندارد. بنابراین اگر کسانی از جریان صدر در دولت آینده عراق شرکت کنند، از کسانی خواهد بود که قائل به همکاری و هماهنگی هستند.
دیده‌بان ایران؛ منصور حسنی: رؤیای سربرآوردن عراقی دموکراتیک و متعلق به همه طایفه‌ها و جریانات سیاسی موجود در این کشور کهن و ثروتمند، اصلی‌ترین مسأله‌ای است که ذهن بسیاری از دموکراسی‌خواهان در این کشور اسلامی را از سال ۲۰۰۳ میلادی متعاقب سقوط دیکتاتور پیشین عراق به خود مشغول داشته است. اما با وجود در اکثریت بودن شیعه به‌عنوان یک واقعیت تاریخی در این کشور تا پیش از برگزاری انتخابات اخیر پارلمانی در عراق، شیعیان که به گواهی اسناد و مدارک جدید نقشی تعیین‌کننده در بنای عراق پس از صدام داشتند، مجال چندانی برای ظهور و بروز به عنوان نیروی برتر سیاسی نیافته بودند.
دیده‌بان ایران ضمن گفت‌وگو با سعدالله‌زارعی، استاد دانشگاه و کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه به بررسی نتایج و پیامدهای انتخابات اخیر در همسایه غربی ایران پرداخته است.
سعدالله زارعی در تاریخ ۲۷ آبان‌ماه سال جاری طی نشستی با عنوان «افق سیاسی عراق پس از انتخابات ۲۰ آبان» گفت: در انتخابات سه‌شنبه هفته گذشته در عراق برخلاف انتخابات‌های گذشته، از لحاظ میزان مشارکت مردمی شاهد یک روند صعودی بودیم؛ به نحوی که در این انتخابات با افزایش ۱۵ درصدی مشارکت مردم مواجه شدیم. با توجه به این که مسائل منطقه‌ای به‌صورت ظروف مرتبط باهم عمل می‌کند، انتخابات عراق می‌تواند در فضای انتخاباتی سایر کشورهای منطقه نیز تأثیرگذار باشد. به‌عبارت بهتر روند افزایش مشارکت انتخاباتی در عراق به‌صورت یک رویه در سطح منطقه دربیاید.
این کارشناس مسائل خاورمیانه ادامه داد: این انتخابات در فضایی برگزار شد که مقاومت و رژیم صهیونیستی به همراهی آمریکا در یک مصاف تمام عیار نظامی، سیاسی و رسانه‌ای بودند و در واقع یک نبرد رودرروی گرم بین دو جبهه در جریان بود. از اکتبر ۲۰۲۳ به این طرف که عملیات طوفان الاقصی و پس از آن جنگ غزه به‌وقوع پیوست، ما شاهد این فضای تنش‌آمیز بین جبهه مقاومت و آمریکا و رژیم صهیونیستی بودیم. انتخابات عراق با افزایش مشارکت مردمی ثابت کرد که علی‌رغم فشار سنگین سیاسی، دیپلماتیک، روانی و نظامی - امنیتی بر کشورهای منطقه، مردم نه‌تنها امید خود را برای ساخت آینده‌ای بهتر از دست نداده‌اند، بلکه برخلاف تصور آمریکایی‌ها که فکر می‌کردند منطقه به انفعال کشیده می‌شود، منطقه ما در وضعیتی فعال قرار دارد. این نشان می‌دهد که مردم از طرفی احساس می‌کنند که تهدیداتی وجود دارد که باید در برابر آن محکم به صحنه بیایند و از طرف دیگر احساسی در بین آن‌ها وجود دارد که ظرفیت غلبه بر این شرایط را دارند.
وی افزود: در پایان این انتخابات که مصافی بین دو جریان شناخته‌شده در سطح منطقه و بین‌الملل بود، مقاومت در موقعیت بسیار بهتری قرار گرفت. تعداد کرسیهای وابسته به جریان مقاومت در پارلمان عراق از حدود ۳۰ کرسی به بیش از ۹۰ کرسی در پارلمان پیش‌رو رسید و شاخص‌ترین جریانات مقاومتی مانند جریان «عصائب اهل حق» به رهبری آقای قیس الخزعلی توانستند به عنوان یکی از گروههای پیروز در انتخابات کرسیهای بیشتری را کسب کنند؛ به نحوی که جریان فوق‌الذکر به‌تنهایی ۲۷ کرسی در پارلمان آتی به دست آورد، در حالی که در پارلمان قبلی تعداد کرسیهای این جریان ۱۸تا بود. در کنار این‌ها جریانات دیگری مثل سازمان بدر که جنبه جهادی داشتند، موفق شدند ۲۰ کرسی را به دست بیاورند و در لیست‌های دیگر هم اشخاص و جریاناتی با ماهیت مقاومتی بیشتر انتخاب شدند. مثلاً در لیست آقای السودانی که در آن ۴۷ نفر موفق به کسب آرا شدند، ۳۰ نفر از چهره‌های وابسته به جریان مقاومت در عراق هستند. در لیست آقای نوری‌المالکی هم تعداد عناصر شناحته‌شده مقاومتی غلبه دارد. بنابراین اگر بنا باشد در پارلمان آینده عراق فراکسیونی تحت عنوان مقاومت شکل بگیرد، مسلماً بزرگترین فراکسیون این پارلمان خواهد بود.
مدیر مؤسسه مطالعاتی اندیشه‌سازان نور خاطرنشان کرد: نکته مهم دیگر این است که این انتخابات در فضایی آرام برگزار شد که هم بیان‌کننده رشد احزاب عراقی بود و هم نشان‌دهنده توانایی دولت عراق برای ایجاد یک فضای امن جهت برگزاری انتخابات که بلوغ مردم و دموکراسی را در این کشور نشان داد. مسأله دیگر این است که در این انتخابات احزاب و گروههای سیاسی عراقی اعم از شیعه، سنی و کردی در یک فضای متوازن به رقابت پرداختند، زیرا به‌صورت یکسان تحت پوشش قانون بودند و قانون در مورد آن‌ها اجرا شد. لذا میدان وسیعی برای مشارکت سیاسی در این کشور ایجاد شد که خروجی آن یک انتخابات آرام و مقاومتی بود. در این مصاف انتخاباتی که یک رقابت سیاسی بود، نشان داده شد که پول و زور خارجی کارساز نیست. برخی از آمارها بیان‌کننده این است که آمریکا به همراه برخی دولت‌های منطقه برای این که بتوانند به یک انتخابات آلوده و تصنعی در عراق شکل بدهند، طی دو سال گذشته دستکم ۲ میلیارد دلار خرج کرده‌اند. همچنین آقای ترامپ در این ماه‌های آخر یک نماینده ویژه فرستاد، برای این که تحولات سیاسی عراق را مدیریت کند. در پیام‌هایی که این فرد حامل آن‌ها بود، دائماً تهدیداتی وجود داشت که گروههای عراقی را از این که در فضای سیاسی در مقابل آمریکا قرار بگیرند، برحذر می‌داشت. اما نتایج انتخاب کاملاً در نقطه مقابل ایده‌آل‌های آمریکایی قرار داشت.
زارعی یادآور شد: نکته دیگر این است که انتخابات عراق آیینه وضعیت مردم در منطقه غرب آسیا بود، به همین دلیل، مسلماً اگر در لبنان انتخاباتی برگزار شود، نتیجه‌ای غیر از این نخواهد داشت. این مسأله در مورد سایر کشورهای منطقه نیز صدق می‌کند. در عین حال باید گفت چه با این انتخابات، اگرچه عراق اقتدار خودش را از لحاظ داخلی به ثبت رساند، اما به همین میزان به طور حتم مورد حسادت آمریکا قرار می‌گیرد و احتمالاً دست‌های مداخله‌گر برای این که دولت و مجلس جدید در فضای مسالمت‌آمیزی شکل نگیرند، دست به‌کار خواهند شد. کما این که آمریکایی‌ها در این روزها صحبت از لزوم بازگشت نیروهای ائتلافی به عراق کرده‌اند. این مسأله نشان‌دهنده این است که آمریکا واقعیت صحنه را نخواهد پذیرفت، اما مسلماً در برابر موضع مشترک مردم عراق نخواهد توانست با کارزار نظامی به هدف خود برسد.
جریان صدر واقعیتی غیرقابل انکار در متن شیعه
زارعی همچنین در پاسخ به پرسش خبرنگار دیده‌بان ایران که با توجه به تحریم انتخابات عراق توسط جریان صدر، در خصوص احتمال بروز ناهماهنگی در دولت آینده عراق در قبال مقاومت نگرانی وجود دارد یا خیر، گفت: اگر از جریان صدر برای شرکت در دولت جدید عراق دعوت صورت بگیرد، ین دعوت برای ایجاد مناقشه نیست، بلکه برای از بین بردن زمینه‌های مناقشه و با این هدف صورت می‌گیرد که شیعه کلیت خودش را حفظ کند. چون به هر حال این جریان یک واقعیت غیرقابل انکار در متن شیعه است که نباید حذف شود و شورای هماهنگی شیعی هم چنین قصدی ندارد. بنابراین اگر کسانی از جریان صدر در دولت آینده عراق شرکت کنند، از کسانی خواهند بود که قائل به لزوم همکاری هستند.
جامعه سنی عراق به دنبال همگرایی با شیعیان است
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه در خصوص نگاه جریان اهل تسنن عراق به انتخابات اخیر پارلمانی در این کشور گفت: در این خصوص دو مسأله مهم وجود دارد که به نظر من بیانگر افق سیاسی اهل تسنن در عراق است. یکی مسأله افزایش مشارکت آن‌ها است، زیرا میزان مشارکت این دسته از مردم عراق در انتخابات اخیر بیش از گذشته بود و به همین دلیل، هم اهل‌تسنن در این انتخابات کرسیهای بیشتری را به دست آوردند. این مسأله نشان می‌دهد که اهل تسنن در عراق فهمیده‌اند که می‌توانند در فضای همگرایی و همدلی خواسته‌های خودشان را پیش ببرند. سنی‌ها می‌توانستند واگرا عمل کنند و در انتخابات نباشند، ولی ما شاهد افزایش مشارکت و افزایش کرسیهای این جریان در پارلمان آینده عراق هستیم. بنابراین به نظر می‌رسد که جامعه اهل تسنن عراق اعم از نخبگان و توده‌های آن خواسته‌های خود را در یک فضای مسالمت‌آمیز دنبال خواهند کرد.
لزوم توافق دو جریان عمده کرد عراقی بر سر پست ریاست‌جمهوری
زارعی در ادامه در پاسخ به پرسش خبرنگار دیده‌بان مبنی بر این مه آیا جریان بارزانی با توجه به محبوبیت زیاد خود در بین کردها و نیز تعداد کرسیهای بیشتر در پارلمان آتی عراق، این اجازه را به بافل طالبانی خواهد داد تا به عنوان رئیس‌جمهور آینده عراق در صحنه سیاسی این کشور نقش‌آفرینی کند، عنوان ورد: درباره ریاست‌جمهوری الان نمی‌توان حرف روشنی زد، به خاطر این که انتخابات تازه تمام شده و هنوز پارلمان شکل نگرفته است. اما می‌توان گفت براساس سنت سیاسی عراق رئیس‌جمهور همواره از میان کردها انتخاب می‌شود و در بین کردها مناصب سیاسی این‌گونه تقسیم شده است که دولت اقلیم کردستان عراق در اختیار حزب دموکرات کردستان باشد و پست ریاست جمهوری عراق در اختیار اتحادیه میهنی به رهبری جریان طالبانی قرار بگیرد. چنین توافقی بین این دو جریان وجود دارد. حزب دموکرات کردستان عراق اگرچه در انتخابات اخیر ۲۶ کرسی پارلمانی را به‌دست آورد و با بهره‌گیری از ۵ کرسی متعلق به اقلیت‌های مذهبی تعداد این کرسی‌ها به ۳۱ کرسی رسید، اما در واقع حزب دموکرات بیش از نیمی از صندلی‌های جریان کردی را در اختیار ندارد و طرف مقابل به اتفاق تعداد کرسی‌هایشان از دموکرات‌ها بیشتر است. بنابراین حزب دموکرات نمی‌تواند به‌تنهایی در این خصوص تصمیم بگیرد و باید در این زمینه بین اتحادیه میهنی و حزب دموکرات توافقی انجام شود.
منبع: دیده‌بان ایران
