درآمدزایی شهرداری از تعطیلی‌های اجباری/ بلاتکلیفی تهرانی‌ها در کف شهر، یک بام و دو هوای زاکانی در اجرای طرح ترافیک
تصمیمات شهرداری تهران در نحوه اجرای طرح ترافیک در روزهای تعطیل تهران به دلیل ناترازی انرژی، جریمه‌های سنگین روی دست مالکان وسایل نقلیه گذاشته است.
به گزارش سایت دیده‌بان ایران، گرمای کم‌سابقه در کشور موجب شد دولت تصمیم به تعطیلی چند روزی از هفته‌های اخیر در نیمی از استان‌های کشور بگیرد که تهران نیز به عنوان پایتخت ایران از این قاعده مستثنی نشد و چند روزی طعم تعطیلی اجباری را چشید. این تصمیم هم‌زمان با افزایش ناترازی انرژی و هشدارهای متعدد احتمال قطع آب و برق گرفته شد تا به نوعی با خانه‌نشین شدن مردم و حتی با تشویق آنها به مسافرت، تعطیلی ادارات و دستگاه‌های خصوصی و دولتی مرهمی بر کمبود آب و برق کشور شود.
روز چهارشنبه یکم مرداد عزم هیات دولت بر تعطیلی پایتخت راسخ و این تصمیم اعلام شد. با اعلام تعطیلی استان تهران انتظار عمومی شهروندان این بود که طرح ترافیک و طرح کاهش آلودگی هوا (حلقه اول و دوم ترافیکی) در پایتخت نیز به مانند دیگر روزهای تعطیل لغو و اجرا نشود. اما برخلاف این انتظار، نه‌تنها طرح ترافیک در تهران لغو نشد، بلکه مسئولان شهری نیز از اطلاع‌رسانی تصمیم خود مبنی بر اجرای طرح ترافیک در روز چهارشنبه یکم مردادماه سر باز زدند تا شهروندان از همه جا بی‌خبر وارد محدوده‌های طرح ترافیک و طرح کاهش آلودگی هوا شوند.
با ورود شهروندان به محدوده‌های طرح ترافیک و اطلاع پیدا کردن آنها از جریمه‌های ثبت‌شده با موضوعیت ورود به محدوده طرح ترافیک اعتراضات بسیاری از سوی شهروندان شکل گرفت با این مضمون که چرا شهرداری در روز تعطیل رسمی با اجرای طرح ترافیک دست به درآمدزایی زده است. این اعتراضات شکل‌گرفته از سوی برخی از شهروندان تهرانی در حالی بود که آنها حتی طعم تلخ اعمال جریمه‌های ورود به محدوده طرح‌های ترافیکی را در بحبوحه جنگ ۱۲روزه با رژیم صهیونی را نیز کشیده بودند؛ چون شهرداری تهران حتی به لغو طرح‌های ترافیکی در روزهای جنگی راضی نشده بود و چشم به درآمدزایی جنگی داشت تا شاید روزی از این اقدام عجیب خود به عنوان دستاورد مدیریتی یاد کند.
شکل‌گیری این نارضایتی عمومی در حالی بود که شهرداری تهران می‌توانست به‌سادگی تنها با یک هماهنگی ساده با پلیس راهور تهران بزرگ اجرای طرح ترافیک را در روز چهارشنبه یکم مردادماه متوقف کند، اما معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران در گفت‌و‌گویی با توجیهی عجیب علت لغو نشدن طرح ترافیک در این روز را «کمبود وقت برای تشکیل جلسه شورای ترافیک» عنوان کرد.
عملکرد ضعیف معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در اطلاع رسانی تعطیلی ها شهروندان را سر در گم و با جریمه های سنگین روبرو کرد.
محسن هرمزی، معاون شهردار، در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود تعطیلی رسمی، طرح‌های ترافیکی (طرح ترافیک و طرح کاهش آلودگی هوا) لغو نشد، به دیده بان ایران گفت: «به‌دلیل اعلام دیرهنگام تعطیلی، شورای ترافیک تهران فرصت تشکیل جلسه نیافت و در عمل امکان تصمیم‌گیری فراهم نشد. چنانچه تعطیلی رسمی زودتر اعلام شود، با هماهنگی شورای اسلامی ششم شهر تهران و شورای ترافیک، به سمت اجرای قانون خواهیم رفت.» این اظهارات عجیب در حالی بیان شد که فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت ۲۹ تیرماه یعنی سه روز پیش از تعطیلی تهران به‌طور رسمی اعلام کرده بود که چهارشنبه اول مرداد، به‌دلیل گرمای بی‌سابقه و ضرورت صرفه‌جویی در انرژی، تعطیل خواهد بود.
ادعای هرمزی درباره «فرصت نداشتن برای برگزاری جلسه» در حالی مطرح شد که تشکیل شورای ترافیک تهران، از منظر اداری و حقوقی، فرآیندی پیچیده و زمان‌بر محسوب نمی‌شود. این شورا متشکل است از علیرضا زاکانی، شهردار تهران (رئیس شورا)، پوریا علیمردانی، رئیس سازمان حمل‌ونقل و ترافیک (دبیر شورا)، محسن هرمزی، معاون حمل‌ونقل، نماینده پلیس راهور و نماینده وزارت کشور است و با توجه به ترکیب شورا که در آن، سه رأی کلیدی و ریاست شورا در اختیار شهرداری تهران است، تصمیم برای لغو طرح ترافیک می‌توانست در کوتاه‌ترین زمان ممکن و بدون مخالف خاصی اتخاذ و اعمال شود.
از منظر حقوقی نیز، شهرداری برای لغو اجرای طرح ترافیک نیازی به هماهنگی با شورای شهر به عنوان نهاد بالادستی و قانونگذار ندارد و وظیفه تصمیم‌گیری در این زمینه، طبق قوانین، صرفاً برعهده شورای ترافیک شهر تهران است و انداختن توپ «تصمیم‌گیری برای لغو اجرای طرح ترافیک در تهران» از سوی معاون حمل و نقل شهرداری تهران در زمین شورای شهری‌ها اظهاراتی خلاف واقع است، زیرا شورای شهر تهران در بحث قانون‌گذاری در این بخش برای سال ۱۴۰۴ ردیفی با عنوان اختیارات شهردار تهران به تصویب رسانده و آورده است که شهرداری می‌تواند در موارد خاص بدون نیاز به مصوبه شورای شهر تهران، اقدامات لازم را در دستور کاررخود قرار دهد.
اگر بخواهیم پیرامون اظهارات محسن هرمزی معاون حمل و نقل شهرداری تهران چراغی بر تاریکخانه تصمیمات در این بخش بیندازیم، براساس ماده ۹ آیین‌نامه اجرایی قانون الحاق سه تبصره به بند ۱۲ ماده ۴ قانون نیروی انتظامی (مصوب ۱۳۶۹ هیئت وزیران)، شورای حمل‌ونقل و ترافیک تهران مسئول تصمیم‌گیری در کلیه امور مرتبط با حمل‌ونقل، شبکه معابر، سیاست‌گذاری در نحوه حرکت و محدودیت‌های خاص ترافیکی در سطح شهر است.
تجربه‌ای که نادیده گرفته شد
در دوره پنجم مدیریت شهری تهران بود که هم‌زمان با شیوع پاندمی کرونا، شهرداری تهران به منظور عدم استفاده شهروندان از حمل و نقل عمومی و افزایش فاصله‌گذاری اجتماعی، قید درآمدزایی را زد و از اختیارات قانونی خود برای لغو طرح ترافیک استفاده کرد. این اقدام و تصمیم‌گیری از سوی مدیریت پنجم شهر تهران تنها با هماهنگی پلیس راهور صورت گرفت و آن زمان بهانه‌هایی امروزی با عنوان «اعلام دیر هنگام، نبود زمان تشکیل جلسه و…» مطرح نبود. با این سابقه روشن از سازوکار لغو اجرای طرح‌های ترافیکی به‌منظور رفاه حال شهروندان انتظار می‌رفت که در تعطیلی اخیر نیز شهرداری تهران از این ابزار استفاده کند، اما برخلاف این انتظار، نه‌تنها تصمیمی برای لغو طرح گرفته نشد، بلکه مسئولان شهری حتی حاضر به پذیرش مسئولیت نبودند.
براساس آیین‌نامه‌ها، لغو موقت طرح ترافیک در شرایط اضطراری نه‌تنها ممکن، بلکه از جمله اختیارات قانونی شورای ترافیک است. این تصمیم می‌تواند مستقیماً از سوی دبیر شورای ترافیک مطرح شود. از سوی دیگر یکی از موضوعات مهم که تصاویر آن در فضای مجازی نیز منتشر شد اعمال جریمه با ضرایب سنگین و بالا برای شهروندانی بود که در روز یکم مردادماه در محدوده طرح ترافیک تردد داشتند. اعمال جریمه‌ها نشان می‌داد شهرداری تهران بیش از ۱۳۰ درصد عوارض ورود به محدوده‌های ترافیکی را افزایش داده است و به نوعی با تیتر «گوش بری زاکانی از محل طرح ترافیک» از این اقدام خلاف قانون زاکانی یاد کرده بودند.
این حجم از واکنش‌های برخی از شهروندان نسبت به اقدامات خلاف قانون علیرضا زاکانی شهردار تهران موجب شد معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در تعطیلی دوم تهران در مرداد ماه که آن هم به دلیل صرفه‌جویی در مصرف انرژی در نیمی از کشور اعمال شد، با دست برداشتن از توجیهات عجیب سری گذشته از لغو اجرای طرح ترافیک در تهران در روز چهارشنبه ۱۵ مردادماه ۱۴۰۴ خبر دهد. شاید بتوان گفت در این عقب‌نشینی از مواضع اجرای طرح ترافیک در روزهای بحرانی که از سوی دولت تعطیل اعلام می‌شود اظهار نظر رییس پلیس راهور تهران بزرگ نیز تاثیر بالایی داشت.
سردار سید ابوالفضل موسوی‌پور در مصاحبه‌ای اعلام کرد: «در چنین روزهایی اجرای طرح ترافیک ضرورتی ندارد و پلیس موافق لغو آن در روزهای تعطیل است.»
وی در واکنش به سردرگمی شهروندان درباره اجرای طرح ترافیک در روزهایی که دولت تعطیل اعلام می‌کند، گفته بود: «قاعدتا زمانی که دولت به صورت رسمی روزی را تعطیل اعلام می‌کند، ما در پلیس راهور نیز با عدم اجرای طرح در این ایام موافق هستیم.»
سید جعفر تشکری هاشمی، رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران نیز با اشاره به وضعیت طرح ترافیک در تهران به دیده بان ایران گفت: «لغو یا اجرای طرح ترافیک در هر یک از روزهای کاری یا تعطیل در حیطه اختیارات شورای ترافیک تهران است و این شورا تصمیم گیرنده در این خصوص است. بر همین اساس در روزهایی که به دلایل خاص تعطیل اعلام می‌شود، این شورا وظیفه تعیین تداوم یا لغو طرح ترافیک را دارد.»
تشکری هاشمی افزود: «بنده از همان ابتدا اعلام کردم که با توجه به اینکه شورای ترافیک تهران تنها مرجعی است که می‌تواند در مورد لغو یا برقراری طرح ترافیک تصمیم‌گیری کند،ضروری است که مصوبه شورای ترافیک تهران اخذ شود. البته باید توجه داشت که لغو طرح ترافیک برعهده شورای شهر نیست و شورای ترافیک که ۳ عضو آن از شهرداری تهران هستند می‌توانند در سریع‌ترین زمان اقدام به برگزاری جلسه و اخذ تصمیم کنند. شورای شهر در مورد میزان عوارض ورود به محدوده طرح، شاخص‌های موثر بر آن و نحوه اخذ و هزینه آن تصمیم می‌گیرد.»
رئیس کمیسیون عمران و جمل و نقل شورای شهر تهران تاکید کرد: «انتظار است شورای ترافیک تهران برای روزهای تعطیل که در تقویم رسمی قرار ندارند مثل تعطیلی چهارشنبه که به دلیل گرمای هوا ادارات تعطیل اعلام شد، تصمیم مناسب را به موقع اخذ و در مورد برقراری یا لغو طرح ترافیک اطلاع رسانی نماید. البته در روزهایی که به دلیل آلودگی هوا شهر تعطیل می‌شود طرح ترافیک نباید لغو شود.»
در پایان می‌توان این‌گونه نتیجه‌گیری کرد که درآمدزایی به هر طریقی و به هر روشی از سیاست‌های کلان مدیریت شهری ششم است و دود این یک و بام و دو هوای شهرداری تهران در تصمیم گیری‌ها تنها به چشم شهروندانی رفته است که باید بیش از گذشته عوارض پرداخت کنند و هیچ گوشی در مدیریت شهری شنوای واقعیت ماجرا نیست.
منبع: دیده‌بان ایران
