معاوضه فرهنگ ایرانی با فرهنگ و آداب غربی. . .
اواخر بهمن، مغازه ها پر می شود از عروسک ها، حیوانات رنگارنگ، شمع ها، گل ها، شکلات ها و قلب های قرمز و کارت پستال ها و کالاهایی عجیب و غریب که از منظر مصرف‌کننده فایده گرا، بی کاربرد، اما از منظر برخی نمادی از مهر و محبت است که هدیه دادن بخشی از مناسک مربوط به روز عشق و دوستی است. چهاردهم فوریه روز ولنتاین یا روز عشاق، یکی از آداب تاریخی برای ابراز عشق در فرهنگ غربی است، که افسانه ها و روایت های مختلفی در بازگویی خاستگاه آن وجود دارد. هدف در این مجال گذری بر زوایای اجتماعی و فرهنگی ولنتاین و گرایش جوانان به آن است.
دیده بان ایران- سپیده اجلالی: روز ولنتاین یا روز عشق در فرهنگ مسیحی سده‌های میانه و سپس فرهنگ مدرن غربی روز ابراز عشق است که به صورت سالانه برگزار میشود. این مناسبت هر سال در روز ۱۴ فوریه برگزار میشود. سابقهٔ تاریخی روز ولنتاین به جشنی که به افتخار قدیس ولنتین در کلیساهای کاتولیک برگزار می‌شد، بازمی‌گردد. روز ولنتاین برگرفته از سنن روم باستان و مسیحیت می‌باشد.
هرساله مردم سراسر کشور روز 14 فوریه را که به نام روز VALENTINE نامگذاری شده است را جشن می گیرند البته لازم به ذکر است که این جشن مختص کشورهای غربی است اما طی چند سال اخیر، این فرهنگ غربی درکشور ما نیز رواج یافته است ولی هرسال سختگیری ها و حساسیت های نسبت به این موضوع در جامعه بیشتر و حادتر میشود.
در ایران از سال ۱۳۸۹ تولید انواع پوستر، بروشور، جعبه و کارت‌های تبلیغاتی با نمادهای قلب، نیم قلب، گل رز قرمز و هر گونه فعالیتی مبنی بر اطلاع رسانی در این روز ممنوع است و از سوی مراجع قانونی با واحدهای متخلف برخورد قانونی میشود.
اما در راستای مخالفت های صورت گرفته با این روز، برخی از علمای مسلمان به ویژه علمای اهل سنت از آن رو که این یک رسم رومی و مسیحی است بزرگداشت آن را بدعت شمرده و حرام دانسته‌اند.از دید برخی در ایران نیز ولنتاین مظهر تجمل گرایی و مصرف گرایی شده‌است. به نظر آن‌ها جوانان بیش از آنکه به ابراز محبت بپردازند به ارزش مادی هدایا توجه دارند؛ لذا هدیه بسیار گرانقیمت را مظهر علاقه می‌پندارند.
از طرفی نکته جالب این است که با وجود تمامی حساسیت های موجود در جامعه، هرساله نه تنها از تعداد علاقه مندان به این روز کاسته می شود بلکه با افزایش حجم طرفداران این روز مواجه هستیم؛ به طوری که با نگاهی به حال و هوای این روزهای تهران مشاهده می کنیم که میانسالان هم به جمع جوانان و نوجوانان پیوسته و این روز را گرامی می دارند.
در ابتدای ورود این فرهنگ مختص غرب به ایران برخی از کارشناسان حوزه اجتماعی بر این باور بودند که مراسم این روز بیشتر به دوستی های آزاد خارج از چارچوب خانواده و رابطه های ناشناس و پنهان اختصاص دارد و روابط رمانتیک دو جنس مخالف را که اغلب از مشروعیت و قانونمندی برخوردار نیست، پیوند می زند. در واقع ولنتاین به گونه ای تلویحی و کنایی به روابط خارج از خانواده و پیوندهای عاطفی ضدخانواده اشاره داشت. اما اخیراً تقلید از جشن ولنتاین آنقدر در فرهنگ ما رسوخ کرده که مورد استقبال خانواده ها و حتی برای ابراز مهر به فرزندان قرار گرفته است، به طوری که دریافت و اهدای کادوی روز ولنتاین و جشن گرفتن آن، اهمیتی به اندازه کادوی روز مرد و زن و تولد پیدا کرده و نمایانگر اهمیت دوستی است و شاید به مرور فراموش شود که این مراسم یک آیین وارداتی ناآشنا و وام گرفته از فرهنگ غرب است، که در ابتدا مقاومت های فرهنگی بسیاری علیه آن صورت می گرفت و هیچ سنخیت و الفتی با فرهنگ مردم ایران نداشت.
متاسفانه بنا بر عدم اتخاذ سیاست و فرهنگ صحیح در جامعه، ما با استقبال عظیم مردم از این روز و فرهنگ غربی هستیم چراکه ما در تاریخ خود روزی مشابه با روز عشق به نام روز سپندارمذگان یا جشن اسفندگان داریم.
*سپندارمذگان میراث کهن ایرانیان
جشن اسفندگان یا سپندارمذگان روز عشق ایرانی است و یکی از جشن‌های ایران باستان است که در روز ۵ اسفند برگزار میشود. این جشن ریشه در امپراتوری هخامنشیان دارد. ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه آورده‌است که ایرانیان باستان، روز پنجم اسفند را روز بزرگداشت زن و زمین می‌دانستند. اگرچه منابع کهن از جمله ابوریحان این جشن را در روز پنجم اسفند ذکر کرده‌اند، ولی با توجه به تغییر ساختار تقویم ایرانی در زمان خیام که پس از ابوریحان می‌زیست، و سی و یک روزه شدن شش ماه نخست سال در گاهشماری ایرانی، بعضی منابع و به اشتباه تاریخ ذکر شده نیز ۶ روز به عقب آورده‌اند که این کار نادرست است. زیرا طبق منابع کهن و همان‌طور که از نام آن پیداست این جشن به روز اسپند یعنی پنجمین روز ماه از ماه اسفند اشاره دارد. در باورهای ایرانیان باستان، زن نماد زایندگی و عشق بوده است؛ از این رو، در جشن اسفندگان که نویدبخش زندگی و گرما بود، زن و جایگاه او در زندگی انسان را گرامی می‌داشتند. هدف از گرامیداشت این روز، حرمت نهادن به تمام چیزهایی است که با باروری خود، موجب برکت و زایندگی همراه با فروتنی و پاکدامنی می‌شوند. در اسفندگان، زمین نیز به عنوان نمادی دیگر از زایندگی و زندگی ستایش می‌شد. در این جشن، مردان و زنان رخت نو به تن می‌کردند و بانوان از دست همسران خود هدیه دریافت می‌کردند. اسفندگان فرصتی بود برای دلدادگان تا با پیش‌کش هدیه و نامه شادباش به دلدار خود، همسر آینده خود را گرامی دارند و مهر خود را به او ابراز کنند، این درحالیست که در این سال‌ها روز ولنتاین یا عشاق جایگزین این روز شده و افراد، عشق و محبت خود را به یکدیگر با دادن هدیه در این روز ابراز می‌کنند.
در رابطه با همین امر گروهی دیگر به جای آن جشن اسفندگان را که برگرفته از آیین‌های ایرانی است و در روز پنجم اسفند (اسفندروز از اسفندماه) برگزار میشود، را به جای ولنتین پیشنهاد می‌کنند. اسفندیار اختیاری، نماینده زرتشتیان دوره دهم مجلس شورای اسلامی(پیشتر نیز) جشن مهرگان را روز عشق حقیقی و واقعی در فرهنگ ایرانی می‌داند و به نظر وی مردم باید به جای ولنتین این روز را زنده کنند. با این وجود این روز در میان بسیاری از جوانان ایرانی محبوب است و آن را گرامی می دارند.
