طرح آمریکا برای اجاره ۱۰۰ ساله زنگزور؛واشنگتن به دنبال چیست؟

به گزارش سایت دیده بان ایران؛    تارنمای خبری میدل ایست آی پیش از این به نقل از تام باراک سفیر آمریکا در ترکیه، نوشته بود که واشنگتن پیشنهاد داده که کنترل گذرگاه ۳۲ کیلومتری زنگزور را به مدت ۱۰۰ سال به دست بگیرد.
این دیپلمات تأکید کرد: بدین ترتیب، هر دو طرف می‌توانند از این کریدور استفاده کنند.
باراک ادعا کرد: هدف از طرح این موضوع کمک به پیشبرد مذاکرات دیپلماتیک میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان است.

مخالفت ارمنستان با طرح آمریکایی

در همین حال سخنگوی وزارت امور خارجه ارمنستان سه‌شنبه ۲۴ تیر ۱۴۰۴ با رد پیشنهاد آمریکا در زمینه اجاره ۱۰۰ ساله گذرگاه زنگزور اعلام کرد که این کشور کنترل قلمرو تحت حاکمیت خود را به‌هیچ کشور ثالثی واگذار نکرده و نخواهد کرد.
نازلی باغداساریان افزود: ارمنستان موضوع رفع انسداد زیرساخت‌های منطقه‌ای را صرفاً در چارچوب حاکمیت، تمامیت ارضی و حیطه قضایی جمهوری ارمنستان بررسی می‌کند.
وی تأکید کرد: اجاره زمین‌های ارمنستان فقط برای مصارف کشاورزی امکان‌پذیر است.

کریدوری که وجود خارجی ندارد

مباحث درباره این موضوع در حالی از سوی برخی طرف‌ها در منطقه به شکل جدی دنبال می‌شود که به گفته دبیر شورای عالی امنیت ملی ارمنستان، کریدوری به نام زنگزور وجود خارجی ندارد.
آرمن گریگوریان ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ در مجمع گفت‌وگوی تهران در رابطه با مساله کریدور موسوم به «دالان زنگزور» گفت: صادقانه بگویم، هیچ بحثی درباره هیچ دالانی وجود ندارد، حتی ما از چنین اصطلاحی استفاده نمی‌کنیم. اما ما درباره این صحبت می‌کنیم که چگونه می‌توانیم ارتباطات منطقه‌ای را از حالت انسداد خارج کنیم، صلح و ثبات را به منطقه بیاوریم و توسعه را ممکن کنیم. همان‌طور که رئیس‌جمهور جمهوری اسلامی ایران، اشاره کردند، این همکاری منطقه‌ای بین کشورها چقدر مهم است و چگونه می‌توانیم تلاش‌هایمان را برای حرکت به سوی توافق صلح هماهنگ کنیم.
پیش از این، «مهدی سبحانی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان ۱۸ بهمن ۱۴۰۳ در نشستی خبری اعلام کرد که ایران تنها کشوری در منطقه است که موضع آن درمورد کریدور موسوم به زنگزور با موضع ارمنستان همسو است. به گفته سبحانی، ایران در این موضوع از ارمنستان حمایت می‌کند، زیرا این موضوع به ضرر هر ۲ کشور است.

چهار راه صلح به جای کریدور زنگزور

پیش از این، نخست‌وزیر ارمنستان ۳۱ خرداد ۱۴۰۴ اعلام کرد:‌ پروژه کریدور زنگزور در ارمنستان متوقف خواهد شد و به جای آن «چهارراه صلح» ایجاد خواهد شد. نیکول پاشینیان در دیدار با نمایندگان جامعه ارمنی در استانبول افزود: دلیلی نمی‌بیند که نمایندگان ترکیه و جمهوری آذربایجان از طریق ارمنستان سفر نکنند.
وی تصریح کرد: ما گفتیم که کریدور زنگزور وجود نخواهد داشت، بلکه «چهارراه صلح» وجود خواهد داشت. این به چه معناست؟ این به معنای به رسمیت شناختن متقابل و احترام به تمامیت ارضی، حاکمیت و برابری است.
نخست‌وزیر ارمنستان اظهار داشت: طرح پیشنهادی او شامل احیای راه آهن است که دو کشور و همچنین مناطق جنوب غربی جمهوری آذربایجان را به جمهوری خودمختار نخجوان متصل خواهد کرد.
پاشینیان اظهار داشت: در آینده، این طرح به ما اجازه می‌دهد تا ارمنستان را به ترکیه، جمهوری آذربایجان را به ترکیه و گرجستان و همچنین جمهوری آذربایجان و ارمنستان را به ایران متصل کنیم.
پاشینیان مهرماه ۱۴۰۳ نیز در سخنانی به حمایت کشورهای همسایه ارمنستان از پروژه "چهار راه صلح" پرداخت و گفت: جمهوری اسلامی ایران یکی از معدود کشورهایی است که به وضوح از پروژه چهارراه صلح حمایت کرده است. گرجستان نیز در میان کشورهایی است که از آن حمایت کرده است. وی در مورد موضع ترکیه گفت که موضع این کشور قابل تجمیع با موضع ارمنستان است.

اختلاف نظر ایروان و باکو در زمینه بازگشایی ارتباطات

در این شرایط که ایروان و باکو در زمینه بازگشایی زیرساخت‌های ارتباطی اختلاف نظر دارند، واشنگتن با طرح ایده خود در زمینه اجاره ۱۰۰ ساله کریدور زنگزور، ادعا دارد که این طرح را برای پایان دادن به اختلافات ارمنستان و جمهوری آذربایجان در مسیر دستیابی به پیمان صلح مطرح کرده است.
سرگئی ملکونیان پژوهشگر مؤسسه مطالعات سیاسی کاربردی ایروان در یادداشتی در تارنمای شورای فدراسیون روسیه نوشت:‌ در حالی که اخباری درباره احتمال مشارکت آمریکا در بازگشایی ارتباطات میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان مطرح شده و مارکو روبیو وزیر امور خارجه ایالات متحده ابراز امیدواری کرده که بزودی پیمان صلح میان طرفین امضا شود؛ برگزاری مذاکرات مستقیم ۱۹ تیر ۱۴۰۴ میان نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان و الهام علی‌اف رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان در ابوظبی نشان داد که هر دو کشور علاقه مند به ادامه مذاکرات در قالب دو جانبه بدون حضور واسطه های خارجی هستند.
ملکونیان افزود: در چارچوب بازگشایی ارتباطات، طرف ارمنی اعلام کرد که پیشنهادهای مختلف را در صورتی که با سه اصل حاکمیت، تمامیت ارضی و صلاحیت قضایی مطابقت داشته باشند، بررسی خواهد کرد.
وی ادامه داد: از سوی دیگر، جمهوری آذربایجان همچنان بر اصل فراقلمرویی پافشاری می کند و ضمن به رسمیت شناختن صلاحیت ارمنستان بر گذرگاه به اصطلاح «کریدور زنگزور»، بر عدم وجود کنترل مرزی و گمرکی از سوی دولت ایروان اصرار دارد.

این صاحب‌نظر معتقد است: در این شرایط، ممکن است برخی از مأموریت‌ها به یک سازمان بین‌المللی واگذار شود.
بنا بر این گزارش، در بند ۹ بیانیه سه‌جانبه نوامبر ۲۰۲۰ آمده بود که تمامی ارتباطات اقتصادی و حمل‌ونقلی در منطقه باید بازگشایی شوند و ارمنستان امنیت ارتباطات حمل‌ونقلی بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را برای تضمین حرکت آزادانه شهروندان، وسایل نقلیه و کالاها در هر دو جهت تضمین می‌کند.
در آن بیانیه پیش‌بینی شده بود که کنترل این ارتباطات حمل‌ونقلی بر عهده مرزبانی خدمات امنیت فدرال روسیه باشد اما امروز نه ایروان و نه باکو اشاره‌ای به مشارکت روسیه ندارند.

اهداف آمریکا از طرح پیشنهاد اجاره ۱۰۰ ساله

در این شرایط، روس‌ها با عینک بدبینی به پیشنهاد آمریکایی‌ها به عنوان بازیگر فرامنطقه‌ای برای حل و فصل مناقشه دو کشور همسایه در منطقه قفقاز نگاه می‌کنند؛‌ منطقه‌ای که در همسایگی روسیه و در فاصله ده‌ها هزار کیلومتری آمریکا واقع است.
سرگئی بالماسوف کارشناس مسائل خاورمیانه در شورای امور بین‌الملل معتقد است:‌ اجاره ۱۰۰ ساله کریدور زنگزور توسط ایالات متحده با هدف تقویت نفوذ خود در قفقاز و اعمال فشار همزمان بر روسیه، ترکیه و ایران است.
بالماسوف در مصاحبه با وب‌سایت کانال تلویزیونی زوزدا افزود: کنترل بر این گذرگاه حمل و نقل، ایالات متحده را قادر می‌سازد تا موضع خود را در مذاکرات مربوط به مسائل کلیدی منطقه تقویت کند.
وی تصریح کرد:‌ با توجه به اهمیت استراتژیک منطقه و منافع بازیگران منطقه‌ای، انتقال حاکمیت گذرگاه‌های ارتباطی به جمهوری آذربایجان، ارمنستان را در معرض تهدیدات جدی قرار خواهد داد.
این صاحب نظر روس معتقد است: در این شرایط، حضور آمریکایی‌ها در معادلات حمل ونقل منطقه به ایروان اجازه می‌دهد تا خطرات ژئوپلیتیکی فراروی خود را کاهش دهد.

برخی از قانونگذاران روس هم به این موضوع توجه کرده‌اند. از آن جمله، کنستانتین زاتولین معاون اول رئیس کمیسیون کشورهای مستقل مشترک المنافع در دومای دولتی (مجلس سفلی) روسیه اظهار داشت: سخنان تام باراک سفیر آمریکا در ترکیه، مبنی بر اینکه ایالات متحده آماده است تا کریدور زنگزور را به مدت ۱۰۰ سال اجاره کند تا به پیشبرد مذاکرات بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان کمک کند، ممکن است یک بلوف نباشد، بلکه یک برنامه واقعی باشد.

منابع روس در این باره نوشتند:‌ پیشنهاد مدیریت کریدور زنگزور از سوی آمریکا، نخستین پیشنهاد در این زمینه نیست، چرا که پیش از این ترکیه ایده تأسیس یک شرکت خصوصی مورد تأیید ارمنستان و جمهوری آذربایجان را برای مدیریت این راهگذر مطرح کرده بود که به جایی نرسید.