پشت پرده تلف شدن ۲ شیر در پارک سافاری الیمالات/ یک کارشناس محیط‌زیست: احتمالا پای یک زمین‌خواری بزرگ در میان است/ اساس احداث مجموعه و انتقال حیوانات به آن غیرقانونی بوده است/ سازمان منابع طبیعی هنوز نتوانسته شکایت خود از الیمالات را به نتیجه برساند

دیده‌بان ایران؛ محمدحسین خودکار: حدود سه سال است که نام «مجموعه گردشگری الیمالات» همواره با جنجال و حاشیه گره خورده است؛ از وقتی که در سال ۱۴۰۱، عقد قرارداد اجاره ۲۵ساله حدود ۲۱ هکتار از اراضی ملی بین شرکت آب منطقه‌ای مازندران و شرکت خصوصی «نوین پویا گستر سبز نور» مورد انتقاد فعالان محیط‌زیست و حتی شکایت سازمان منابع طبیعی قرار گرفت (زیرا سازمان منابع طبیعی تاکید داشت که این واگذاری بدون مجوز آن‌ها صورت گرفته است)، تا زمانی که در ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۲، انتشار خبر قطع ۳۰ اصله درخت و ۳ هزار نهال جنگلی و پاکتراشی ۱.۲ هکتار عرصه در دل جنگل‌های هیرکانی، توجه رسانه‌ها را به تخلفات این مجموعه جلب کرد. 

اما در میانه سال ۱۴۰۳ زمانی که هنوز شکایت سازمان منابع طبیعی درباره نحوه واگذاری اراضی ملی به مجموعه گردشگری الیمالات و قطع درختان جنگلی برای احداث پارکینگ این مجموعه بر جای خود باقی بود، تبلیغات گسترده‌ای در فضای مجازی درباره راه‌اندازی یک پارک سافاری در دل مجموعه الیمالات، بار دیگر توجه رسانه‌ها را به آن جلب کرد. این در حالی است که تعریف صحیح سافاری این است که حیوانات در دل زیستگاه طبیعی خودشان قرار داشته باشند و مردم با استفاده از خودروهای آفرود مخصوص از آن‌ها بازدید کنند، اما در مجموعه گردشگری الیمالات، حیوانات غیربومی شامل چهار قلاده ببر و دو قلاده شیر به صورت مصنوعی در یک محیط محصور و نه در طبیعت بکر نگهداری می‌شوند؛ شیرهایی که البته اکنون هر دو تلف شده‌اند. 

تلف شدن شیرهای مجموعه الیمالات بر اثر خطای انسانی و حمله ببر 

آخرین خبری که در همین روزهای اخیر بار دیگر توجه‌ها را به مجموعه الیمالات جلب کرده، خبر تلف شدن یک قلاده شیر نر است. طبق اعلام اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست مازندران، خطای انسانی دلیل تلف شدن این حیوان بوده است؛ به نحوی که مسئول مجموعه پس از بی‌حالی شیر نر، اقدام به بیهوش کردن حیوان کرد. حیوان هم یک روز بعد از بیهوشی دچار تب و ضعف شد و بعد هم به درمان پاسخ نداد و تلف شد. به گفته کورس ربیعی، رئیس اداره حیات وحش اداره‌کل محیط‌زیست مازندران، «مسئول مجموعه باید زیر نظر دامپزشک مربوطه کار بیهوشی و انتقال حیوان را انجام می‌داد و شاهد خطای صورت‌گرفته هستیم، زیرا بیهوشی، یک کار و مداخله تخصصی است.» 

این اتفاق اما در حالی رخ داده است که فروردین‌ماه امسال نیز تنها شیر ماده مجموعه سافاری الیمالات تلف شد. به ادعای مسئولان این مجموعه، شیر ماده با دو جنین در شکمش به دلیل «زایمان سخت» از بین رفت. اما تنها ۴ رروز بعد از این ادعا، تصویر درگیری یک قلاده ببر با یک قلاده شیر وایرال شد و طبق اعلام انجمن حقوق حیوانات، «ملکه» الیمالات در حمله ببر پارک سافاری به این شیر جان باخت. اما بلافاصله بعد از رسانه‌ای شدن مرگ شیر باردار بر اثر حمله ببر، حسینعلی ابراهیمی کارنامی، مدیرکل وقت حفاظت محیط‌زیست مازندران نیز مساله حمله ببر را با وجود فیلم منتشرشده از آن، تکذیب کرد و ضمن تایید صحبت مسئولان مجموعه الیمالات، علت تلف شدن «ملکه» را سخت‌زایی اعلام کرد. 

تلف شدن دو قلاده شیر در مجموعه گردشگری الیمالات طی چهار ماه در شرایطی رخ داده است که اساسا نسبت به نحوه انتقال این شیرها به این مجموعه ابهام وجود داشت. پیگیری‌های قبلی خبرنگار دیده‌بان ایران از مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط‌زیست از این حکایت دارد که «ببرهای مجموعه به صورت قانونی و پس از انجام معاینات دامپزشکی، از باغ‌وحش مشهد به مجموعه الیمالات منتقل شده‌اند.» اما غلامرضا ابدالی تا کنون هیچ اظهار نظری درباره نحوه انتقال شیرها به پارک سافاری الیمالات مطرح نکرده است. به همین دلیل است که فعالان محیط‌زیست حتی احتمال قاچاق حیوانات در انتقال شیرها به این مجموعه را مطرح کرده‌اند؛ شیرهایی که البته اکنون دیگر در این دنیا نیستند. 

سازمان منابع طبیعی هنوز نتوانسته شکایت خود از الیمالات را به نتیجه برساند

در همین راستا درباره خطاهای صورت‌گرفته در مجموعه‌ای که به پارک سافاری الیمالات مشهور است، با عبدالرضا باقری، کارشناس محیط‌زیست گفت‌وگو کردیم و او نیز به خبرنگار دیده‌بان ایران توضیح داد: با توجه به تجاربی که قبلا درباره واگذاری‌های غیرقانونی اراضی ملی به طرح‌های مشابه وجود دارد، به نظر می‌رسد در مجموعه گردشگری الیمالات پای یک زمین‌خواری بزرگ در میان است. یعنی به نظر می‌رسد که پارک سافاری در طولانی‌مدت در الیمالات برقرار نخواهد بود و این مجموعه به‌زودی جمع می‌شود، اما زمین واگذارشده و حصارهای دور آن باقی می‌ماند. 

وی افزود: مجموعه گردشگری الیمالات کاملا به صورت غیرقانونی و با استفاده از نفوذ ساخته شد و سازمان منابع طبیعی بعد از چند سال هنوز نتوانسته است شکایت خود از نحوه واگذاری زمین این مجموعه را به نتیجه برساند. سازمان محیط‌زیست نیز درباره نحوه انتقال حیوانات به پارک سافاری الیمالات ابهام دارد، اما ابهامات این سازمان دولتی هم همچنان برطرف نشده است و به نظر می‌رسد افراد ذی‌نفوذی پشت پرده مجموعه گردشگری الیمالات هستند. به همین دلیل است که وقتی هزاران اصله درخت و نهال برای ایجاد پارکینگ و احداث گیت ورودی مجموعه قطع می‌شود، هیچ‌گونه تبعاتی دامن مدیران مجموعه را نمی‌گیرد. 

حیوانات مجموعه گردشگری الیمالات به صورت غیرقانونی انتقال پیدا کرده‌اند

باقری با بیان این که حیوانات مجموعه گردشگری الیمالات به صورت غیرقانونی انتقال پیدا کرده‌اند، گفت: برای این که حیوانات به یک باغ‌وحش یا مرکز نگهداری منتقل شوند، دو مجموعه باید مجوز بدهند، یکی سازمان حفاظت محیط‌زیست و دوم سازمان دامپزشکی که موضوع قرنطینه و بهداشت حیوانات را بررسی می‌کند. اما حیوانات مجموعه گردشگری الیمالات بدون طی این مراحل قانونی به آنچه پارک سافاری نامیده‌اند، منتقل شدند و بعد هم به صورت ناگهانی خبر افتتاح این پارک در فضای مجازی منتشر شد. عکس‌ها و فیلم‌هایی هم که از این پارک منتشر می‌شود، کاملا ساختگی و تبلیغاتی به نظر می‌رسد. 

این کارشناس محیط‌زیست ادامه داد: اخیرا اتفاق عجیبی افتاده که منجر به تلف شدن یک قلاده شیر نر در مجموعه الیمالات شده است. آن‌طور که در خبرها آمده، این شیر هیچ مشکلی نداشته و صرفا به خاطر جابه‌جایی بیهوش شده و در نهایت، تلف شده است. این نشان می‌دهد که پرسنل مجموعه الیمالات افراد متخصصی نیستند که در یک جابه‌جایی ساده، بدون این که حیوان بیمار باشد یا مشکل دیگری داشته باشد، تلف شده است. این نشان می‌دهد که احتمالا شرایط نگهداری از حیوانات اعم از ببرها و شیرها در این مجموعه استاندارد نیست که چند ماه قبل هم یک شیر ماده بر اثر حمله یک قلاده ببر بنگال در مجموعه الیمالات تلف شده بود. 

وی همچنین خاطرنشان کرد: وقتی یک مجموعه کاملا غیرقانونی افتتاح می‌شود، بنابراین نظارتی هم روی آن وجود ندارد. طبق قانون، باغ‌وحش‌ها و دیگر مراکز نگهداری حیوانات در سراسر کشور باید تحت نظارت سازمان حفاظت محیط‌زیست باشند، اما به نظر می‌رسد که فقدان نظارت روی مجموعه الیمالات باعث شده است که مدیران آن هم هر طور که دلشان می‌خواهد، از حیوانات نگهداری کنند و بر اثر چنین اتفاقاتی هم دو قلاده شیر در مجموعه‌ای تلف می‌شوند که دست‌اندرکارانی حرفه‌ای و تخصصی در نگهداری از حیوانات ندارند. 

نباید به مجموعه گردشگری الیمالات، عنوان «پارک سافاری» را اطلاق کرد 

باقری با تاکید بر این که نباید به مجموعه گردشگری الیمالات، عنوان «پارک سافاری» را اطلاق کرد، اظهار داشت: تعریف دقیق سافاری، بازدید از حیات وحش در زیستگاه‌های طبیعی با خودروهای شاسی‌بلند مخصوص است، اما در مجموعه الیمالات، تعدادی حیوان غیربومی را در محیطی محصور شبیه باغ‌وحش نگهداری می‌کنند و فقط به‌جای این که حیوانات را در قفس بگذارند، مردم را در خودروهایی شبیه فقس قرار می‌دهند. این در حالی است که مثلا در قاره آفریقا که سافاری رواج دارد، حیوانات در محیط طبیعی خود زندگی می‌کنند و مردم در خودروهای آفرود مخصوص آن‌ها را نگاه می‌کنند و این‌طور نیست که حیوانات را در یک محیط بسته اسیر کنند؛ بنابراین پارک سافاری الیمالات اصلا یک پروژه سافاری نیست. 

این کارشناس محیط‌زیست ضمن انتقاد از نحوه فعالیت باغ‌وحش‌ها و مجموعه‌های نگهداری از حیوانات در ایران گفت: شخصا به طور کلی با نگهداری از حیوانات در قفس مخالف هستم و آنچه که گفته می‌شود این کار می‌تواند جنبه آموزشی داشته باشد، صحیح نیست، زیرا در دنیای امروز دیگر نیازی نیست که برای آموزش عمومی، حیوانات را در قفس نگه داشت، بلکه می‌توان با کمک هوش مصنوعی و فیلم، عموم مردم از جمله کودکان را آموزش داد. بنابراین به طور کلی اصلا نباید حیات وحش را در قفس نگهداری کرد، البته درباره ایران داستان غم‌انگیزتر است، چون سازمان محیط‌زیست حتی برای نگهداری از مناطق تحت پوشش خود به اندازه کافی نیرو ندارد، چه برسد به این که نیروی کافی در اختیار داشته باشد که از باغ‌وحش‌ها بازدید کنند. 

وی در پایان خاطرنشان کرد: در جلسه‌ای که سال گذشته بین فعالان محیط‌زیست و مسئولان سازمان از جمله رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست برگزار شد، از خانم انصاری خواستم که از عزیزانی که کارت همیار محیط‌زیست دارند، بخواهید که از باغ‌وحش‌های شهرهای خود عکس و فیلم تهیه کنند و به سازمان گزارش دهند، این‌طور حداقل بار نظارت بر باغ‌وحش‌ها از روی دوش سازمان برداشته می‌شود. وقتی نظارت کافی بر باغ‌وحش‌ها و مراکز نگهداری از حیوانات انجام نمی‌شود، به تبع کسانی که باغ‌وحش‌دار هستند، سعی می‌کنند با کمترین هزینه از حیوانات در اختیارشان نگهداری کنند. همین است که هر از گاهی، فیلم‌هایی از فجایعی منتشر می‌شود که در باغ‌وحش‌های مختلف کشورمان مشاهده می‌کنیم. 

منبع: دیده‌بان ایران