آلودگی نوری چیست و آیا می‌تواند بر سلامت شما تأثیر منفی بگذارد؟
وقتی رابطه‌ی عمیق بین نور و زیست‌شناسی بدن خود را درک کنیم، می‌توانیم گام‌های مؤثری در مسیر حفظ سلامت و بازیابی قدرت درمانی تاریکی واقعی برداریم
و به نقل از انلی مای هلث؛ ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که روز به روز روشن‌تر می‌شود. از صفحه‌های تلفن‌های همراه گرفته تا چراغ‌های خیابان‌ها، نور مصنوعی شب‌های ما را دربر گرفته است. هرچند این روشنایی بی‌تردید برای راحتی و ایمنی ضروری است، اما این درخشش دائمی که به آن «آلودگی نوری» گفته می‌شود، فقط مزاحمتی برای علاقه‌مندان به ستاره‌نگری نیست. شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد قرار گرفتن مداوم در معرض نور مصنوعی در شب (اصطلاحاً ALAN) اثرات عمیق و گسترده‌ای بر سلامت جسمی و روانی ما دارد.
آلودگی نوری چیست؟
دکتر شری کومار سریواستاوا، متخصص ارشد داخلی توضیح داد که آلودگی نوری به معنای استفاده‌ی بیش‌ازحد یا کنترل‌نشده از نور مصنوعی است. این آلودگی به شکل‌های گوناگونی ظاهر می‌شود، از جمله:
• درخشش آسمان (Skyglow): روشنایی منتشرشده‌ی شهر که در اثر پراکندگی نور در جو پدید می‌آید.
• نفوذ نور (Light Trespass): نوری که به‌طور ناخواسته یا بی‌مورد به ناحیه‌ای می‌تابد (برای مثال، چراغ خیابان که از پنجره وارد اتاق خواب می‌شود).
• تابش خیره‌کننده (Glare): نور شدیدی که دید را مختل کرده یا باعث ناراحتی و فشار چشمی می‌شود.
• شلوغی نوری (Clutter): ازدحام و انباشت نورهای درخشان، گیج‌کننده یا حواس‌پرت‌کننده.
هرچند منظره‌ی شهرهای درخشان ممکن است جذاب و فریبنده به نظر برسد، اما پیامدهای زیستی آن به‌طور جدی مورد توجه پژوهش‌های علمی قرار گرفته است.
ریتم شبانه‌روزی؛ زمان‌سنج درونی ما در معرض تهدید
در قلب اثرات احتمالی آلودگی نوری بر سلامت، ریتم شبانه‌روزی ما قرار دارد. ریتم شبانه‌روزی، ساعت درونی ۲۴ ساعته‌ی بدن ماست که هزاران فرآیند زیستی، از چرخه‌ی خواب و بیداری گرفته تا ترشح هورمون‌ها، سوخت‌وساز و حتی خلق‌وخو را تنظیم می‌کند. مؤثرترین عامل هم‌زمان‌سازی این ریتم، نور است: نور شدید در روز و تاریکی در شب.
در چشم‌های ما گیرنده‌های نوری خاصی وجود دارد که سیگنال‌هایی را به «هسته‌ی سوپراکیاسماتیک» مغز (SCN)، که به‌عنوان «ساعت اصلی» بدن شناخته می‌شود، ارسال می‌کنند. شب‌ها، این ناحیه به غده‌ی صنوبری (پینه‌آل) فرمان می‌دهد که هورمون ملاتونین ترشح کند؛ هورمونی که برای به‌خواب رفتن و حفظ خواب ضروری است.
مشکل زمانی ایجاد می‌شود که نور مصنوعی در این فرآیند طبیعی اختلال وارد می‌کند. قرار گرفتن در معرض نور مصنوعی در شب، به‌ویژه نور آبی حاصل از چراغ‌های LED و وسایل الکترونیکی، تولید ملاتونین را سرکوب می‌کند. این وضعیت بدن را فریب می‌دهد تا تصور کند هنوز روز است و به این ترتیب، ریتم شبانه‌روزی دقیق ما دچار آشفتگی می‌شود.
پیامدهای منفی آلودگی نوری بر سلامت
نور مصنوعی شبانه می‌تواند ترشح ملاتونین را کاهش داده و ریتم شبانه‌روزی ما را مختل کند. این اختلال زنجیره‌ای از اثرات منفی را در بدن ایجاد می‌کند که ممکن است منجر به بروز مشکلات گوناگون شود:
۱. اختلالات خواب
این یکی از مستقیم‌ترین و اثبات‌شده‌ترین پیامدهای آلودگی نوری است. بی‌خوابی، بیداری‌های مکرر در شب و کاهش کیفیت خواب، از شکایات رایج هستند. کم‌خوابی مزمن، یک عامل خطر ثابت‌شده برای بسیاری از بیماری‌ها به شمار می‌رود.
۲. عدم تعادل هورمونی
ملاتونین فقط برای خواب نیست؛ این هورمون دارای خاصیت آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی و تنظیم‌کننده‌ی سیستم ایمنی نیز هست. سرکوب بلندمدت ملاتونین می‌تواند پیامدهای گسترده‌تری بر تعادل هورمونی و سلامت سلولی ما داشته باشد.
۳. افزایش خطر برخی سرطان‌ها
برخی مطالعات (هرچند همچنان در حال توسعه) نشان می‌دهند که قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور در شب ممکن است خطر برخی سرطان‌ها مانند سرطان پستان و پروستات را افزایش دهد. این موضوع به عملکرد ضدتوموری ملاتونین نسبت داده می‌شود.
۴. اختلالات متابولیک
شواهد جدیدی نشان می‌دهند که اختلال در ریتم شبانه‌روزی ممکن است با افزایش خطر ابتلا به چاقی، مقاومت به انسولین و دیابت نوع ۲ مرتبط باشد. چرخه‌ی خواب و بیداری ما به‌طور جدایی‌ناپذیری با سوخت‌وساز بدن در ارتباط است.
۵. مشکلات قلبی‌عروقی
پژوهش‌هایی وجود دارند که نشان می‌دهند قرار گرفتن در معرض نور مصنوعی شبانه ممکن است خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی از جمله فشار خون بالا را افزایش دهد.
۶. اختلالات خلقی
تعامل پیچیده‌ای که بین خواب، هورمون‌ها و انتقال‌دهنده‌های عصبی وجود دارد، باعث می‌شود اختلال در ریتم شبانه‌روزی به بروز یا تشدید علائم افسردگی و اضطراب منجر شود.
۷. تضعیف عملکرد سیستم ایمنی
خواب کافی و ریتم شبانه‌روزی سالم، برای عملکرد مؤثر سیستم ایمنی بدن ضروری هستند. اختلال مداوم در این چرخه می‌تواند قدرت بدن در برابر بیماری‌ها را کاهش دهد.
جمع‌بندی
در نهایت، هدف از بین بردن کامل نور مصنوعی نیست، بلکه استفاده‌ی سنجیده و متعادل از آن است. وقتی رابطه‌ی عمیق بین نور و زیست‌شناسی بدن‌مان را بشناسیم، می‌توانیم گام‌های مؤثری در جهت حفظ سلامت خود برداریم و قدرت شفابخش تاریکی واقعی را دوباره بازیابیم
