مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی: اظهارات وزیر امور خارجه درباره اینکه «اگر مکانیسم ماشه اجرا شود، تفاهم‌ با آژانس را اجرا نخواهیم کرد« در متن توافق نیامده/عراقچی به گروسی قول داده که شیوه‌نامه منتشر نشود/ ضرورتی نداشت که در این مقطع زمانی با آژانس توافق کنیم

دیده‌بان ایران؛ محمدحسین خودکار: روز سه‌شنبه ۱۸ شهریور، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قاهره، پایتخت مصر و با میانجیگری وزیر خارجه این کشور، به توافقی دست یافتند که زمینه را برای ازسرگیری بازرسی‌های آژانس از تاسیسات هسته‌ای ایران فراهم می‌کند؛ بازرسی‌هایی که از شروع جنگ ۱۲روزه متوقف شده بود و هنوز هم دوباره آغاز نشده است. در این میان، هرچند جزئیات کامل توافق منتشر نشده است، اما طرف ایرانی تاکید دارد که چارچوب جدید همکاری با آژانس، مبتنی بر رعایت قانون مجلس مبنی بر تعلیق همکاری‌ها با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مگر با مجوز شورای عالی امنیت ملی است. 

اما مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده است که توافق اخیر با ایران شامل دسترسی کامل بازرسان آژانس به تمام مراکز اتمی کشورمان از جمله تاسیساتی می‌شود که در حملات آمریکا و اسرائیل در جریان جنگ ۱۲روزه آسیب دیده‌اند. گروسی همچنین بر فراهم شدن راهکارهای عملی برای ازسرگیری بازرسی‌ها تاکید کرده و گفته است که این توافق «گامی مهم در مسیر درست» است. با این حال، روایت عراقچی از این توافق تا حدودی با روایت گروسی تفاوت دارد. وزیر امور خارجه ایران گفته است که توافق اخیر با آژانس به معنای بازگشت کامل همکاری‌ها یا دادن هرگونه دسترسی جدید به بازرسان آژانس نیست. او تاکید کرده است که شکلی از همکاری با آژانس مجددا برقرار می‌شود، اما نه به صورت کامل یا بدون محدودیت. 

وزیر امور خارجه همچنین خاطرنشان کرده است که در صورت نهایی شدن مکانسیم ماشه یا همان سازوکار اسنپ‌بک توسط سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان)، اجرای توافق جدید با آژانس متوقف خواهد شد. با این حال، عباس گودرزی، سخنگوی هیات‌رئیسه مجلس بیان کرده است که این اظهارات عراقچی صرفا بیان شفاهی او است و در متن توافق با آژانس، چیزی درباره سازوکار اسنپ‌بک نوشته نشده است. گودرزی در توضیح بیشتر در این زمینه گفته است که «ادعای عراقچی در خصوص مشروط کردن ابقای توافق به عدم اجرای مکانیسم ماشه، صرفا بیان شفاهی ایشان است و در متن چنین چیزی ثبت نشده، ضمن این که اساسا مکانیسم ماشه قبل از توافق کلید خورده و در مسیر اجرا قرار گرفته و البته کارکرد خود را از دست داده است.» 

 کمتر از دو هفته تا نهایی شدن مکانیسم ماشه توسط تروئیکای اروپایی فرصت باقی مانده است. وزاری خارجه این سه کشور روز ۶ شهریور با ارسال نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل متحد، اعلام کردند که تصمیم گرفته‌اند پیش از آن که طبق توافق برجام در ماه اکتبر توانایی خود را برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل از دست بدهند، مکانیسم ماشه را فعال کنند. تروئیکای اروپایی ضمن طرح این ادعا که ایران به تعهدات هسته‌ای خود ذیل برجام،NPT  (معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای) و پادمان‌های مربوط به آن عمل نکرده است، تاکید کردند که در صورت ازسرگیری کامل بازرسی‌های هسته‌ای ایران توسط آژانس و همچنین انجام مذاکرات مستقیم بین ایران و آمریکا، اجرای مکانیسم ماشه را تا شش ماه به تعویق خواهند انداخت. 

در همین راستا در رابطه با احتمال نهایی شدن اجرای مکانیسم ماشه توسط تروئیکای اروپایی، جزئیات توافق اخیر ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و آنچه در جلسه شنبه شب (۲۲ شهریور) جمعی از نمایندگان مجلس با سید عباس عراقچی گذشت، دیده بان ایران  با فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و نماینده زاهدان در مجلس شورای اسلامی گفت‌وگو کرده است.

مشروح گفت‌وگوی دیده بان ایران با فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در ذیل بخوانید. 

مذاکره وزارت خارجه با آژانس با مجوز شورای عالی امنیت ملی انجام شد 

فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درباره تفاهم نامه ایران و آژانس به دیده بان ایران گفت: از زمانی که بحث مذاکره وزارت خارجه با آژانس مطرح شد، با واکنش‌های متفاوتی در کشور مواجه شدیم؛ به نحوی که یک عده موافق این مذاکرات و عده‌ای دیگر مخالف آن بودند و در بین نخبگان کشور، اما و اگر در این زمینه فراوان بود. حتی این موضوع در سطح جامعه به چالش کشیده شد و موافقت‌ها و مخالفت‌هایی ابراز شد. به هر صورت، دغدغه‌ای در این زمینه در کشور ایجاد شد، اما سیاست نظام بر این بود که مذاکره با آژانس انجام شود و این موضوع به تصویب شورای عالی امنیت ملی نیز رسید. البته باید توجه داشته باشیم که قانون مجلس درباره تعلیق همکاری‌ها با آژانس، این اجازه را به شعام داده بود که در صورت صلاحدید، مجوز مذاکره با آژانس را بدهد. 

نماینده زاهدان در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: در بین نمایندگان مجلس، برخی افراد چندان موافق نبودند که اجازه‌ای برای انجام مذاکره با آژانس به وزارت خارجه داده شود، اما به هر حال این اجازه توسط شورای عالی امنیت ملی داده شد. در طول مذاکره با آژانس نیز فضای کشور قدری ملتهب بود، چون این مذاکرات با فعال‌سازی اسنپ‌بک از سوی تروئیکای اروپایی هم‌زمان شده بود و اروپایی‌ها با ارسال نامه به شورای امنیت سازمان ملل، ایران را به اجرای این سازوکار و بازگرداندن تحریم‌ها تهدید کرده بودند. ابهام اصلی نمایندگان مجلس در این باره بود که امضای تفاهم‌نامه با آژانس، چه ارتباطی با فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط کشورهای غربی دارد. در همین راستا با وجود این که مجلس تعطیل بود، روز شنبه جلسه‌ای فوق‌العاده را با آقای عراقچی برگزار کردیم که در آن، علاوه بر بیشتر اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس، نمایندگان از سایر کمیسیون‌ها نیز حضور پیدا کردند. 

گروسی به منافع شخصی خود و دبیرکلی سازمان ملل فکر می‌کند 

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس خاطرنشان کرد: در جلسه فشرده سه‌ساعته نمایندگان مجلس با وزیر امور خارجه، مباحث زیادی مطرح شد و فراز و نشیب‌های زیادی وجود داشت و حتی موضوع بعضا به چالش هم کشیده شد، ولی در مجموع فضای خوب و مثبتی برقرار بود. نمایندگان مجلس سوالات زیادی از دکتر عراقچی داشتند و وزیر امور خارجه هم با حوصله به این سوالات پاسخ داد. به طور ویژه این موضوع برای نمایندگان مهم بود که ما در این توافق، چه امتیازاتی به آژانس دادیم، چه امتیازاتی ندادیم و چه امتیازاتی به دست آوردیم و آیا لازم بود این امتیازات را بدهیم یا خیر.

وی در ادامه گفت: برخی از نمایندگان از جمله خود من اعتقاد داشتند که ضرورتی نداشت که در این مقطع زمانی با آژانس به توافق برسیم، زیرا شرایط به گونه‌ای رقم خورده است که دیگر ما نه می‌توانیم به طرف‌های اروپایی اعتماد داشته باشیم و نه به آژانس؛ بخصوص که آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها به دنبال این هستند که در آینده نزدیک آقای گروسی را به سمت دبیرکلی سازمان ملل برسانند و به احتمال زیاد این اتفاق رخ خواهد داد. گروسی هم به منافع شخصی خود فکر می‌کند و می‌خواهد حداکثر امتیازات ممکن را از ایران بگیرد. مدیرکل آژانس همین که ایران را پای میز مذاکره آورده است، نوعی امتیاز کسب کرده که می‌تواند او را به دبیرکلی سازمان ملل نزدیکتر کند.

مساله اسنپ‌بک ربطی به تفاهم ایران با آژانس ندارد 

مالکی با اشاره به سایر مباحث مطرح‌شده در جلسه روز شنبه نمایندگان مجلس با عباس عراقچی وزیر امور خارجه، به دیده بان ایران  گفت: یکی از سوالات نمایندگان از وزیر امور خارجه این بود که آیا با تفاهم‌نامه‌ای که اخیرا میان ایران و آژانس امضا شده است، موضوع اسنپ‌بک منتفی خواهد شد یا خیر یا اگر مکانیسم ماشه اجرایی شود، ایران اجرای این تفاهم‌نامه را متوقف خواهد کرد یا نه. پاسخ آقای عراقچی این بود که مساله اسنپ‌بک ربطی به موضوع توافق با آژانس ندارد. البته وزیر امور خارجه در این جلسه به صورت شفاهی گفت که اجرای تفاهم‌نامه با آژانس منوط به این است که اسنپ‌بک اجرایی نشود و اگر این اتفاق رخ دهد، اجرای تفاهم‌نامه متوقف خواهد شد. با این حال باید توجه داشت که چنین موضوعی، در متن توافق با آژانس نیامده است و به همین خاطر، این صحبت آقای عراقچی برای ما قابل قبول نیست. 

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ادامه داد: ما امیدواریم که با امضای تفاهم‌نامه اخیر میان ایران و آژانس، اروپایی‌ها اجرای اسنپ‌بک را شش ماه به تاخیر بیندازند که تکلیف این موضوع نیز تا کمتر از دو هفته دیگر روشن خواهد شد. اگرچه چنین چیزی در متن تفاهم‌نامه ایران و آژانس نیامده است، اما اگر مکانیسم ماشه فعال شود، این تفاهم‌نامه دیگر هیچ ارزشی برای ما ندارد و آن را اجرایی نخواهیم کرد. علاوه بر این، اگر کوچکترین حرکت یا جسارتی علیه کشورمان صورت گیرد، بازهم ما از این توافق خارج خواهیم شد و همکاری‌ها با آژانس طبق قانون مجلس مجددا به حالت تعلیق درمی‌آید. 

نحوه بازرسی از تاسیسات هسته‌ای ایران برای آژانس سخت‌تر خواهد شد

نماینده زاهدان در مجلس تاکید کرد: براساس آنچه در جلسه میان نمایندگان مجلس با وزیر امور خارجه مطرح شد، این‌طور نیست که طبق تفاهم‌نامه جدید با آژانس، بازرسان آن‌ها هروقت که تمایل داشته باشند به ایران بیایند و از هرکدام از تاسیسات هسته‌ای ما که بخواهند بازرسی کنند. براساس این تفاهم‌نامه، دو بحث درباره بازرسی‌ها وجود دارد، یکی درباره تاسیساتی که مورد حمله آمریکا و رژیم صهیونیستی قرار گرفته‌اند و دوم درباره تاسیساتی که مورد حمله قرار نگرفته‌اند که در شیوه‌نامه مورد تفاهم با آژانس، درباره هر دو نوع تاسیسات یک مکانیسم خاص تعریف شده است. 

وی در ادامه بیان کرد: براساس تفاهم‌نامه ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بازرسی از هرکدام از سایت‌های هسته‌ای ایران به این صورت انجام می‌شود که ابتدا آژانس باید از ما درخواست کند و بعد این درخواست در شورای عالی امنیت ملی بررسی می‌شود و این شورا می‌تواند با درخواست آژانس موافقت یا مخالفت کند، یا محدوده زمانی و مکانی مشخصی را برای بازرسی از تاسیسات هسته‌ای کشورمان برای بازرسان آژانس تعیین کند. در واقع، فرآیند سنگینی برای صدور مجوز بازرسی از تاسیسات هسته‌ای ایران توسط بازرسان آژانس تعیین شده است و قطعا شیوه بازرسی‌ها مانند سابق نخواهد بود. 

عراقچی به گروسی قول داده است که متن شیوه‌نامه منتشر نشود 

مالکی در پاسخ به این سوال که آیا متن تفاهم‌نامه همکاری با آژانس در اختیار نمایندگان مجلس قرار گرفته است یا خیر، گفت: وزارت خارجه متن شیوه‌نامه را در اختیار کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی قرار داد، اما قرار نیست که این متن در اختیار کل نمایندگان مجلس قرار گیرد. آقای عراقچی در جلسه با نمایندگان گفت که اگر این متن منتشر نشود، بهتر است، چون به طرف مقابل قول داده‌اند که متن به صورت عمومی انتشار پیدا نکند. البته در خود متن چیزی درباره انتشار یا عدم انتشار آن نیامده است، اما با توجه به این که آقای عراقچی به صورت شفاهی با آقای گروسی صحبت کرده است که متن شیوه‌نامه انتشار پیدا نکند، وزیر امور خارجه به نمایندگان گفت که از نظر اخلاقی بهتر است که این متن منتشر نشود. 

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در پاسخ به این پرسش که آیا مردم نامحرم هستند که طرف‌های غربی از متن شیوه‌نامه همکاری با آژانس اطلاع پیدا کنند، ولی ایرانیان از این متن اطلاع نداشته باشند، عنوان کرد: از نظر من، نکته خاصی در این متن وجود ندارد که قرار باشد منتشر نشود و مردم ما هم می‌توانند از جزئیات تفاهم‌نامه اخیر مطلع شوند، ولی چون آقای عراقچی درباره انتشار این شیوه‌نامه ملاحظات خاصی داشتند و ملاحظات‌شان هم صحیح بود، بهتر است این متن منتشر نشود. 

گروسی به دنبال راضی نگه داشتن غربی‌ها و تبلیغات شخصی است

نماینده زاهدان در مجلس در پاسخ به پرسش دیده بان ایران  درباره علت تفاوت روایت‌های عراقچی و گروسی درباره شیوه‌نامه جدید همکاری‌های ایران و آژانس، گفت: اتفاقا این مساله در جلسه میان نمایندگان مجلس با وزیر امور خارجه مطرح شد، اما باید توجه داشته باشیم که مصاحبه آقای گروسی، بُرد داخلی خودش را دارد، زیرا مدیرکل آژانس به راضی نگه داشتن غربی‌ها برای حمایت از او جهت رسیدن به سمت دبیرکلی سازمان ملل فکر می‌کند؛ یعنی او می‌خواهد مانوری در جهت تبلیغات خودش انجام دهد، ولی آنچه که مهم است، چیزی است که در مفاد تفاهم‌نامه آمده است. اگرچه این نکته قابل انکار نیست که تفاوت‌هایی در مصاحبه‌های آقای عراقچی و گروسی بعد از امضای تفاهم‌نامه وجود داشت.

وی در ادامه یادآور شد: در مجموع نگرانی‌هایی وجود داشت که آیا آقای عراقچی با هماهنگی شورای عالی امنیت ملی و سران نظام با آژانس به توافق رسیده است یا خیر که این نگرانی‌ها در جلسه نمایندگان با ایشان برطرف شد؛ همان‌طور که مشاهده کردیم اخیرا این تفاهم‌نامه توسط شورای عالی امنیت ملی تایید شد و قطعا مصوبات این شورا به تایید مقام معظم رهبری به عنوان فرمانده کل قوا می‌رسد. 

حضور ایران در اجلاس شانگهای، قدرت چانه‌زنی ما را افزایش داد 

مالکی در پاسخ به این پرسش که آیا تا کمتر از دو هفته دیگر، مکانیسم ماشه توسط تروئیکای اروپایی نهایی خواهد شد یا خیر، عنوان کرد: ما اعتمادی به طرف‌های اروپایی نداریم و چون اعتمادی به آن‌ها نداریم، هر اتفاقی ممکن است رخ دهد، اما با توجه به اجلاس شانگهای که دکتر پزشکیان در آن شرکت کرد و فوق‌العاده قدرت چانه‌زنی ایران را بالا برد، خود این مساله بزرگترین مانع برای زیاده‌خواهی‌های اروپا و آمریکا و رژیم صهیونیستی در برابر ایران است. امروزه سازمان شانگهای به عنوان یک نهاد سیاسی، اقتصادی و امنیتی، تنه به تنه اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها می‌زند و خودش را در سطح جهانی نشان داده است؛ یعنی در اجلاس اخیر، کشورهای شرق دنیا خودشان را در برابر تهدیداتی که نوعا از سوی غربی‌ها صورت می‌گیرد، نشان دادند. 

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ادامه داد: اخیرا شاهد آن بودیم که از دل اجلاس شانگهای، بیانیه محکومیت آمریکا و رژیم صهیونیستی درباره حمله به ایران منتشر شد و این در حالی است که در این سازمان، کشورهای قدرتمندی مثل روسیه، چین، هند و پاکستان حضور دارند. این کشورها در کنار ایران ایستادند و ثابت کردند که کشورمان یکی از اعضای موثر شانگهای است. همچنین مشاهده کردیم که دو شریک قدرتمند و راهبردی ما یعنی کشورهای چین و روسیه نسبت به فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط سه کشور اروپایی، واکنش جدی نشان دادند و با آن مخالفت کردند. اجلاس شانگهای آن‌قدر موثر بود که ترامپ شخصا نسبت به آن واکنش نشان داد و اروپایی‌ها خودشان اعلام کردند که سازمان شانگهای ما را تحقیر کرد. 

حتی اگر مکانیسم ماشه فعال شود، روابط بین‌المللی ایران به خطر نمی‌افتد

نماینده زاهدان در مجلس تصریح کرد: ارتباطات قوی ایران با کشورهای عضو سازمان شانگهای نشان می‌دهد که حتی اگر مکانیسم ماشه فعال شود، روابط بین‌المللی ایران به مخاطره نخواهد افتاد و ما می‌توانیم با قدرت بیشتری از حریم و منافع کشورمان دفاع کنیم. ارتباطات ما با کشورهای عضو شانگهای، خیلی بیشتر از تفاهم با آژانس انرژی اتمی و مذاکره با کشورهای غربی می‌تواند به نفع کشورمان باشد.

عضو کمیسیون امنیت ملی درباره احتمال  اجرای مکانیسم ماشه به دیده بان ایران گفت:  شخصا بعید می‌دانم که اروپایی‌ها بخواهند خبط سیاسی انجام دهند و مکانیسم ماشه را فعال کنند، چون الان تحولاتی در دنیا رخ داده که خطرناک است که از جمله آن‌ها می‌تواند به حمله رژیم صهیونیستی به یک کشور هم‌پیمان آمریکا یعنی قطر اشاره کرد؛ حمله‌ای که توسط تمام کشورهای عربی و اسلامی محکوم شد و در اجلاس سران این کشورها شاهد آن بودیم که کشورهای اسلامی با محوریت ایران خواستند که در مقابل رژیم صهیونیستی ایستادگی کنند. 

وی در پایان خاطرنشان کرد: این‌ها مسائلی است که باید مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم و ذهن خود را به تحولات بزرگ دنیا معطوف کنیم تا بتوانیم از فرصت‌ها استفاده کنیم؛ بخصوص که عضویت در سازمان شانگهای، علاوه بر همکاری‌های دفاعی، می‌تواند در زمینه اقتصادی نیز به نفع ما باشد، زیرا کشورهای قدرتمند حوزه اقتصاد در این سازمان حضور دارند و می‌توانیم با همکاری با این کشورها، بخش زیادی از مشکلات اقتصاد داخلی خودمان را به‌ویژه در زمینه مسائل ارزی حل کنیم. در مجموع، داشتن نگاه به شرق می‌تواند فرصت بسیار خوبی را برای ما فراهم کند که به حل مشکلات اقتصادی داخلی بپردازیم. 

منبع: دیده‌بان ایران