درد مقعد: علل، عوامل خطر و درمان‌ ها

یه گزارش سایت دیده بان ایران؛  درد مقعد که با نام پروکتالژیا نیز شناخته می‌ شود، یک بیماری شایع اما ناراحت‌ کننده است که افراد را در هر سنی درگیر میکند. این درد می‌ تواند از یک ناراحتی خفیف تا درد شدید و ناتوان‌ کننده‌ ای که در فعالیت‌ های روزانه اختلال ایجاد می‌ کند، متغیر باشد. اگرچه اغلب با بیماری‌ های خوش‌ خیم مرتبط است، اما گاهی اوقات می‌ تواند نشانه‌ ای از یک مشکل جدی‌ تر باشد. بنابراین در ادامه ما تصمیم داریم علل، عوامل خطر، تشخیص و گزینه‌ های درمانی درد مقعد را بررسی کنیم.

درد مقعد چیست؟

درد مقعد به هرگونه ناراحتی واقع در داخل یا اطراف مقعد یا رکتوم اشاره دارد. ممکن است:

• حاد: کوتاه‌ مدت و ناگهانی شروع شود.

• مزمن: مداوم یا عود کننده در طول هفته‌ ها یا ماه‌ ها.

• داخلی: منشأ آن از داخل رکتوم است.

• خارجی: در اطراف دهانه مقعد احساس می‌ شود.

درد ممکن است به صورت سوزش، خارش، ضربان، تیر کشیدن یا درد بروز کرده و می‌ تواند با خونریزی، تورم یا ترشح همراه باشد.

علل شایع درد مقعد

چندین بیماری می‌ توانند باعث درد مقعد شوند. شایع‌ ترین آنها عبارتند از:

1. شقاق مقعدی

پارگی‌ های کوچک در پوشش مقعد، که اغلب ناشی از یبوست یا زور زدن در حین اجابت مزاج است. درد در حین یا بعد از اجابت مزاج تیز و شدید بوده و اغلب با خون قرمز روشن همراه است.

1. بواسیر (هموروئید)

رگ‌ های متورم در ناحیه رکتوم که می‌ توانند داخلی یا خارجی باشند. علائم شامل درد، خارش، تورم و خونریزی رکتوم است. بواسیر ترومبوزه (لخته شده) می‌تواند به ویژه دردناک باشد.

1. آبسه پری‌ آنال

عفونتی در نزدیکی مقعد که منجر به یک توده دردناک و چرکی می‌ شود. ممکن است با تب، قرمزی و تورم همراه باشد.

1. فیستول مقعدی

یک تونل غیرطبیعی بین کانال مقعد و پوست نزدیک مقعد، که اغلب پس از آبسه ایجاد شده و باعث درد و ترشح مداوم میشود.

1. سندرم لواتور آنی

درد مزمن یا فشار زیاد در رکتوم ناشی از تنش عضلانی در کف لگن. درد ممکن است هنگام نشستن افزایش یابد.

6.  عفونت‌ های مقاربتی (STIs)

عفونت‌ هایی مانند تبخال، سوزاک، کلامیدیا و سیفلیس می‌توانند باعث ناراحتی، زخم یا ترشح مقعد شوند.

7. سرطان مقعد

اگرچه نادر است، اما درد مداوم مقعد، به خصوص همراه با خونریزی یا توده، می‌تواند نشانه‌ ای از سرطان مقعد باشد. تشخیص زودهنگام این عارضه بسیار مهم است.

درباره بیماری های مقعدی بیشتر بخوانید: کلینیک اچ پی وی | مرکز درمان بیماریهای مقعدی با لیزر

علل کمتر شایع درد مقعدی

اگرچه این موارد به اندازه موارد زیر شایع نیستند، اما می‌ توانند منجر به درد مقعد شوند:

• بیماری التهابی روده (IBD)، به ویژه بیماری کرون

• زخم‌ های رکتوم

• درد پس از جراحی

• جسم خارجی یا تروما

• پروکتیت ناشی از پرتودرمانی پس از درمان سرطان

عوامل خطر درد مقعد

برخی از عوامل سبک زندگی، سلامتی و رفتاری خطر ابتلا به درد مقعد را افزایش می‌ دهند:

• یبوست یا اسهال مزمن

• رژیم غذایی کم فیبر

• رابطه جنسی مقعدی

• چاقی یا سبک زندگی بی‌ تحرک

• بهداشت ضعیف یا پاک کردن بیش از حد

• استفاده از محصولات تحریک‌ کننده (صابون، کرم، دستمال توالت)

• سیستم ایمنی ضعیف

• سابقه آبسه، فیستول یا بیماری‌ های مقاربتی

• جراحی‌ های قبلی لگن یا پرتودرمانی

درک و پرداختن به این عوامل خطر می‌ تواند نقش کلیدی در پیشگیری و مدیریت طولانی مدت داشته باشد.

ارزیابی تشخیصی

تشخیص صحیح برای درمان موثر ضروری است. یک پزشک عمومی یا متخصص ممکن است موارد زیر را انجام دهد:

• معاینه فیزیکی: بررسی ناحیه مقعد برای شقاق، بواسیر یا تورم.

• معاینه دیجیتال رکتوم (DRE): لمس کانال رکتوم با انگشت دستکش پوشیده.

• آنوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی: مشاهده کانال مقعد و رکتوم تحتانی.

• تصویربرداری: MRI یا سی تی اسکن برای فیستول، آبسه یا سرطان مشکوک.

• آزمایشات آزمایشگاهی: غربالگری عفونت‌ ها یا بیماری‌ های مقاربتی.

بیماران باید تشویق شوند که تمام علائم، حتی مواردی را که ممکن است خجالت‌ آور بدانند، برای پزشک کامل توضیح داده تا ارزیابی کامل انجام شود.

راههای درمانی برای درد مقعد

درمان درد مقعدی به علت اصلی بستگی دارد. در بسیاری از موارد، استفاده از روشهای خانگی، سنتی و گیاهی بسیار موثر است. به همین منظور آنها را معرفی میکنیم:

1. درمان‌ های خانگی

در بیشتر مواقع درد خفیف در مقعد به خوبی به روش های ساده خانگی پاسخ داده و تسکین پیدا میکند:

• حمام نشیمن گرم: نشستن در آب گرم به مدت 10 تا 15 دقیقه، 2 تا 3 بار در روز، التهاب را کاهش می‌ دهد و باعث بهبودی می‌ شود.

• درمان‌ های موضعی: کرم‌ های بدون نسخه حاوی هیدروکورتیزون، لیدوکائین به از بین بردن درد و خارش در مقعد کمک می‌ کنند.

• رژیم غذایی پرفیبر: شامل میوه‌ ها، سبزیجات و غلات کامل به جلوگیری از زور زدن در حین اجابت مزاج کمک می‌ کند.

• هیدراتاسیون: نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب در روز مدفوع را نرم می‌ کند.

• نرم‌ کننده‌ های مدفوع: پوسته اسفرزه یا سدیم دوکوزات می‌ توانند به صورت کوتاه مدت استفاده شوند.

۲. داروها

در مواقعی که روش های خانگی به سبک خوراکی موثر نباشند، برخی از داروهای بدون نسخه یا با تجویز پزشک میتوانند درمان پایدار تری ارائه دهند:

• مسکن‌ ها: استامینوفن یا ایبوپروفن برای کنترل درد.

• آنتی‌بیوتیک‌ ها: برای عفونت‌ های باکتریایی یا آبسه‌ ها.

• داروهای ضد ویروسی: برای تبخال و سایر بیماری‌ های مقاربتی ویروسی.

• داروهای ضدالتهابی: برای پروکتیت مرتبط با IBD یا سایر بیماری‌ های التهابی.

۳. روش‌ های کم‌ تهاجمی

در صورتی هم روشهای خانگی و هم دارویی پاسخ مطلوب را برای بیمار فراهم نکنند، پزشک از روشهای عمل کم تهاجمی زیر ممکن است استفاده کند:

• بستن با نوار لاستیکی: برای بواسیر داخلی.

• اسکلروتراپی: تزریق برای کوچک کردن بواسیر. بهترین کلینیک عمل های سرپایی بواسیر در تهران دکتر علیرضا زارعی هستند.

• برش و تخلیه: برای آبسه‌ های اطراف مقعد.

• سم بوتولینوم (بوتاکس): در موارد اسپاسم یا شقاق مزمن به داخل اسفنکتر مقعد تزریق می‌ شود.

۴. مداخلات جراحی

روشهای درمان درد مقعد با جراحی برای موارد شدید یا مزمن در نظر گرفته شده است. که شامل موارد زیر میشوند:

• هموروئیدکتومی: برداشتن بواسیر بزرگ یا ترومبوزه از طریق جراحی.

• فیشرکتومی: برداشتن شقاق مزمن مقعد.

• فیستولوتومی: باز کردن و تخلیه فیستول.

• جراحی سرطان: برای ضایعات بدخیم تایید شده.

بهبودی و مدیریت درد پس از عمل بسته به روش متفاوت است، اما معمولاً شامل نرم‌ کننده‌ های مدفوع، مسکن‌ ها و رعایت بهداشت مناسب می‌ شود.

پیشگیری از درد مقعد

یک سبک زندگی پیشگیرانه و عادات بهداشتی هوشمندانه، کلید پیشگیری هستند:

• از زور زدن در توالت خودداری کنید

• دفع مدفوع را به تعویق نیندازید

• وزن سالم خود را حفظ کنید

• لباس زیر نخی قابل تنفس بپوشید

• از دستمال‌ های مرطوب معطر و صابون‌ های تند خودداری کنید

• فعالیت بدنی منظم داشته باشید

• در طول رابطه جنسی مقعدی از محافظ استفاده کنید

مدیریت زودهنگام مشکلات گوارشی مانند یبوست، اسهال یا IBD می‌ تواند خطر را به شدت کاهش دهد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در حالی که ناراحتی گاه به گاه مقعد شایع است، علائم خاصی نیاز به توجه پزشکی دارند:

• درد مداوم یا شدید که بیش از چند روز طول بکشد

• خونریزی با یا بدون دفع مدفوع

• وجود توده، ترشح یا چرک

• درد همراه با تب یا لرز

• تغییر در عادات روده یا کاهش وزن بدون دلیل

تشخیص و مداخله زودهنگام از عوارض جلوگیری کرده و نتایج بهتری را تضمین می‌ کند.