تشکری هاشمی، عضو شورای شهر: متروی تهران با یک‌سوم قطارهای مورد نیاز فعالیت می‌کند/ با کمبود حداقل ۴۰۰ رام قطار در متروی تهران روبرو هستیم/ تحریم‌ها توجیه خوبی برای عدم ورود واگن‌های مترو نیست/ واگن مترو یک کالای تحریمی نیست
سید جعفر تشکری هاشمی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران به دیده بان ایران گفت: «متروی پایتخت به حداقل ۶۰۰ رام قطار نیاز دارد، اما در حال حاضر حداکثر ۲۰۰ رام قطار در متروی تهران وجود دارد که از این تعداد حداکثر ۱۷۰ رام قطار در حالت فعال قرار دارند. » این در حالی است که حدود ۸ سال است اجرای قرارداد خرید ۶۳۰ واگن مترو از شرکت‌های چینی، همچنان معطل تکمیل مبلغ پیش‌پرداخت ۱۵ درصدی توسط طرف ایرانی ماندن است. برخی کارشناسان حوزه مدیریت شهری نگران آن هستند که زاکانی و تیم او، مکانیسم ماشه را به عنوان بهانه‌ای برای بروز مشکلات مالی در پرداخت مابقی مبلغ پیش‌پرداخت عنوان کنند و تشدید تحریم‌ها را به بهانه‌ای برای عدم تحقق وعده خود در ورود واگن‌های چینی به خطوط متروی پایتخت در زمستان امسال تبدیل کنند، اما تشکری هاشمی به دیده بان ایران گفت: «واگن مترو یک کالای تحریمی نیست. ما باید بپذیریم که بعضی از کارها قاعده و اصول خاص خود را دارد و باید این قواعد رعایت شوند. منابع مالی مهمترین موضوع در این مورد است. به نظر من نمی‌توانیم بگوییم که به دلیل تحریم‌ها نمی‌توان واگن وارد کرد. اصلاً در این خصوص، چنین حرف‌هایی معنی ندارد.»
دیده‌بان ایران؛ پریسا هاشمی: سال‌های سال است که موضوع خرید واگن‌های جدید برای متروی تهران به مطالبه شهروندان پایتخت تبدیل شده است. سال ۹۶ مناقصه بین‌المللی ساخت واگن‌ها برگزار شدو در نهایت، شرکت واگن‌سازی تهران و شرکای چینی آن به‌عنوان برندگان این مناقصه یعنی ساخت ۶۳۰ واگن آلومینیومی معرفی شدند. طی ۸ سال گذشته، مدیران شهری هربار وعده اضافه شدن این واگن‌ها را به ناوگان حمل‌ونقل عمومی تهران مطرح کرده‌اند، اما این وعده هرگز عملیاتی نشده است. دوره کنونی مدیریت شهری هم مستثنی از این وعده نبود و کمبود واگن در خطوط متروی پایتخت به یکی از دغدغه‌های جدی شهروندان و کارشناسان تبدیل شده است. بخصوص که ازدحام جمعیت در ایستگاه‌ها، کاهش سطح خدمات و افزایش زمان انتظار مسافران، تنها بخشی از پیامدهای کمبود واگن مترو به شمار می‌آید.
طی دو سال گذشته و در دوره کنونی مدیریت شهری، همواره در برنامه‌های اعلام‌شده از سوی شهرداری و شورای شهر، وعده ورود چند صد دستگاه واگن جدید مترو تا پایان سال گنجانده شده است. امسال هم این وعده را تهرانی‌ها شنیده‌اند و باز هم حل مشکلاتشان به آخر سال گره خورده است. این در حالی است که دی‌ماه سال گذشته، سیدجعفر تشکری هاشمی، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر تهران درباره خرید این واگن‌ها گفته بود: «براساس آنچه به ما اعلام کرده‌اند، شهرداری تهران تنها حدود ۹.۵ درصد از ۱۵ درصد مبلغ پیش‌پرداخت خرید واگن‌ها را پرداخت کرده و هنوز ۵.۵ درصد باقی مانده است. همچنین دولت نیز سهم خود از این قرارداد را پرداخت نکرده است، البته وعده‌هایی در این زمینه داده شده که هنوز عملیاتی نشده‌اند.»
بر اساس شنیده‌های دیده بان ایران سازمان بازرسی کل کشور به موضوع پرداخت ۹.۵ درصد مبلغ پیش‌پرداخت خرید واگن‌های مترو از چین توسط شهرداری تهران ورود پیدا کرده است.
زمستان سخت برای شهرداری؟
شهرداری تهران و مسئولان حوزه حمل‌ونقل آن بارها اعلام کرده‌اند که در ماه بهمن، واگن‌های چینی به شهر تهران می‌رسند. محسن هرمزی، معاون حمل‌ونقل شهرداری تهران ۲۲ شهریور امسال اعلام کرد که پیش پرداخت قرارداد خرید واگن‌های مترو از چین در سفر مسعود پزشکیان، رئیس جمهور به این کشور انجام شده و حالا منتظر ورود واگن‌ها به تهران هستیم. او تاکید کرد که ۱۵ درصد مبلغ پیش‌پرداخت خرید واگن‌ها تکمیل شده و قرار است که تا بهمن اولین رام از واگن‌های چینی وارد ناوگان حمل‌ونقل عمومی پایتخت می‌شود.
اما ۷ مهرماه مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران به‌صراحت اعلام کرد که پیش‌پرداخت قرارداد تامین واگن‌های مترو از چین هنوز انجام نشده و به نظر می‌رسد بانک مرکزی در انتظار پرداخت است. این دو مصاحبه متناقض را می‌توان به‌نوعی در راستای تبلیغات و وعده‌های شهردار تهران قلمداد کرد. همان موضوعی که بسیاری از اعضای شورای شهر بارها در مورد آن هشدار داده‌اند و از آن با عنوان «وعده‌های بزرگ، دستاوردهای کوچک» یاد می‌کنند.
در این میان، احتمال دارد که تحولات پس از فعال شدن اسنپ‌بک، پیامدهای ویژه‌ای نیز برای مدیریت شهری به‌ویژه شهرداری تهران، در پی داشته باشد و گمان می‌رود تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها، هرچند در ظاهر به معنای دشوارتر شدن مسیر تأمین تجهیزات، سرمایه و همکاری‌های بین‌المللی است، ولی در عمل برای برخی مدیران شهری نقشی شبیه به «فریادرسی سیاسی» ایفا کند. از جمله برای علیرضا زاکانی و تیم مدیریتی او در شهرداری تهران که در ماه‌های اخیر زیر فشار افکار عمومی و شورای شهر برای تحقق وعده‌های مربوط به توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی قرار گرفته‌اند.
در چنین شرایطی، فعال شدن مکانیسم ماشه می‌تواند بهانه‌ای آماده برای توجیه تأخیرها و نیامدن اتوبوس‌ها و واگن‌های مترو باشد. مدیران شهری می‌توانند اعلام کنند که به دلیل محدودیت‌های ناشی از تحریم، نقل‌وانتقال مالی و فنی برای خرید یا واردات واگن‌ها غیرممکن شده و در نتیجه، طرح‌های توسعه‌ای به تعویق افتاده است. این در حالی است که بخشی از کارشناسان بر این باورند که مشکل اصلی نه در تحریم، بلکه در ضعف مدیریت، نبود شفافیت در قراردادها و کندی تصمیم‌گیری در سطح شهرداری و وزارت کشور نهفته است. در واقع، تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که حتی در شرایط شدیدترین تحریم‌ها نیز برخی پروژه‌های زیرساختی در کشور با ابتکار و تعاملات داخلی پیش رفته‌اند. از این منظر، استفاده از تحریم‌ها به عنوان توجیه، بیش از آن که نشانه مانع واقعی باشد، نوعی «پناه‌گرفتن سیاسی» در برابر مطالبات عمومی تلقی می‌شود.
البته زاکانی در سخنرانی‌هایش بار دیگر تکرار کرده است که ۹۰ درصد مشکلات ربطی به تحریم‌ها ندارد. بنابراین چنین بهانه‌ای از او قابل پذیرش نیست. در نهایت، آنچه در این میان اهمیت دارد، شفافیت و پاسخ‌گویی مدیریت شهری است. اگر تحریم‌ها واقعاً مانع اجرایی پروژه‌ها هستند، لازم است مستندات و جزئیات فنی آن به اطلاع افکار عمومی برسد. اما اگر چنین نیست و صرفاً از فضای سیاسی برای تعویق در اجرای وعده‌ها استفاده می‌شود، این رویکرد نه‌تنها به اعتماد عمومی آسیب می‌زند، بلکه آینده مدیریت شهری را نیز زیر سؤال می‌برد. به نظر می‌رسد در ماه‌های آینده، با روشن‌تر شدن وضعیت تحریم‌ها و سازوکارهای بین‌المللی، میدان آزمون مهمی پیش روی شهرداری تهران قرار خواهد گرفت؛ آزمونی که مشخص می‌کند آیا مدیران شهری در مسیر عمل‌گرایی و مدیریت کارآمد گام برمی‌دارند یا همچنان در سایه تحریم‌ها به دنبال توجیه کم‌کاری‌های خود خواهند بود.
کمبود حداقل ۴۰۰ رام قطار در متروی تهران
در چنین شرایطی از سید جعفر تشکری‌هاشمی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران درباره میزان نیاز متروی پایتخت به واگن مترو پرسیدیم، عضو شورای شهر تهران به سایت دیده‌بان ایران گفت: «در محاسبه با مدل سرانگشتی به‌ازای هر یک کیلومتر متروی ساخته‌شده که در هر یک کیلومتر، یک ایستگاه وجود دارد، اگر دو رام قطار داشته باشیم، می‌توان سرفاصله بین ۲ تا ۲.۵ دقیقه را در حرکت قطارها به مردم ارائه کرد. بنابراین ما با حدود ۳۰۰ کیلومتر متروی ساخته‌شده در تهران، باید نزدیک به ۶۰۰ رام قطار داشته باشیم. اما آنچه در حال حاضر تنها حدود ۱۷۰ رام قطار در متروی تهران فعال است. البته واگن‌های خط تهران - کرج هم باید به این عدد اضافه شود.»
او با اشاره به این که گاهی اوقات آمارها متأسفانه دقیق نیست، تأکید کرد: «آنچه که مطرح شده، این است که ما بیش از ۱۵۰۰ واگن مترویی اعم از واگن‌های خطوط داخل شهری، قطارهای خودکششی و همین‌طور واگن‌های دوطبقه مسیر تهران - کرج - هشتگرد داریم. اگر بخواهیم این واگن‌ها را به تعداد رام قطار تبدیل کنیم، مثلاً اگر این ۱۵۰۰ واگن که شامل واگن‌های خراب، تصادفی، متوقف و قطارهای DC نیز هستند که معمولاً کمتر استفاده می‌شوند و تقریباً همه آنها به مرحله اورهال رسیده‌اند و بخش اعظمی از آنها غیرفعال هستند، همه را ما به میدان بیاوریم، تعداد ۱۵۰۰ واگن معادل ۲۰۰ رام قطار می‌شود. در حالی که ما ۶۰۰ رام قطار احتیاج داریم و می‌توان گفت حدود ۴۰۰ رام قطار کم داریم تا به سرفاصله ۲ تا ۲.۵ دقیقه برسیم.»
بهتر است باقی مبلغ پیش‌پرداخت خرید واگن‌ها از منابع شهرداری تأمین شود
رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران در پاسخ به این سوال که چرا واگن‌های متروی تهران این‌قدر با مشکلات مواجه است، به دیده بان ایران گفت: «ما در سال‌های اخیر با معضل تأمین نقدینگی مواجه بودیم. اما به نظر من این مبلغ در مقابل هزینه‌هایی که در شهرداری و دولت انجام می‌شود، ناچیز است و نمی‌توانیم بگویم این مبلغ در سرجمع بودجه‌ها جایگاه خاصی دارد. شاید ما برای هزینه‌های خیلی معمولی در شهرداری، سالانه بودجه‌های مشابهی در نظر گرفته و هزینه می‌کنیم. همین حدود ۹.۵ درصد از ۱۵ درصد مبلغ پیش‌پرداخت خرید واگن‌ها که شهرداری تهران در مراحل قبلی پرداخت کرد، از منابع مدیریت شهری پرداخت شده است و شاید بهتر باشد که مابقی مبلغ نیز از منابع شهرداری پرداخت شود تا ورود واگن‌ها را عملیاتی کنیم. البته ظاهراً دولت قول داده است که پیش‌پرداخت خرید واگن‌ها را انجام می‌دهد.»
او تأکید کرد: «واگن مترو مانند خودروی شخصی و اتوبوس است و نان سازندگان در ساختن واگن، خودرو و اتوبوس است و هیچ محدودیتی هم ندارد. واگن نه کاربرد نظامی و نه کاربردهای دوگانه دارد، بنابراین مشکلی برای تهیه آن وجود ندارد. اگر این منابع را پیش از این تهیه کرده بودند، شاید ما خیلی زودتر از زمان کنونی، واگن‌های چینی را در اختیار داشتیم و مشکل مردم حل می‌شد.»
واگن مترو یک کالای تحریمی نیست
تشکری هاشمی در پاسخ به این سوال که چند رام قطار در خطوط متروی تهران وجود دارد، گفت: «گزارشی که به من ارائه شده، ظاهراً حدود ۱۷۰ رام قطار موجود است. البته اطلاع دقیقی ندارم از آن بخش که به مرحله اورهال رسیده استفاده می‌شود یا نه. این‌طور به نظر می‌رسد که نزدیک ۸۰۰ تا ۹۰۰ واگن در حال خدمت‌رسانی است.»
او درباره تأثیر تحریم‌ها بر واردات واگن مترو نیز گفت: «واگن مترو یک کالای تحریمی نیست. ما باید بپذیریم که بعضی از کارها قاعده و اصول خاص خود را دارد و باید این قواعد رعایت شوند. منابع مالی مهمترین موضوع در این مورد است. به نظر من نمی‌توانیم بگوییم که به دلیل تحریم‌ها نمی‌توان واگن وارد کرد. اصلاً در این خصوص، چنین حرف‌هایی معنی ندارد. تا الان پیش‌پرداخت توسط ایران پرداخت و قرارداد پادار نشده است که طرف مقابل قرارداد بخواهد به تکلیف خود عمل کند.»
منبع: دیده‌بان ایران
