۵ مانع اصلی صادرات زعفران ایرانی؛ چرا طلای سرخ در دام سیاست‌های ارزی گرفتار شده است؟!
زعفران، این طلای سرخ ایرانی، نه‌تنها نماد فرهنگ و تاریخ ایران است، بلکه یکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی کشور به شمار می‌رود. اما چرا با وجود تولید ۹۰ درصد زعفران جهان، ایران از بازار جهانی ۸ میلیارد دلاری این محصول سهمی ناچیز دارد؟ سیاست‌های ارزی صادرات زعفران، مانند تیغی دو لبه، هم فرصت‌ساز است و هم مانع‌تراش. در این مقاله، با نگاهی نقادانه به ناکارآمدی‌های موجود، چالش‌ها و راهکارهای بهبود وضعیت صادرات زعفران را بررسی می‌کنیم.
به گزارش سایت دیده بان ایران؛ زعفران، این طلای سرخ ایرانی، نه‌تنها نماد فرهنگ و تاریخ ایران است، بلکه یکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی کشور به شمار می‌رود. اما چرا با وجود تولید ۹۰ درصد زعفران جهان، ایران از بازار جهانی ۸ میلیارد دلاری این محصول سهمی ناچیز دارد؟ سیاست‌های ارزی صادرات زعفران، مانند تیغی دو لبه، هم فرصت‌ساز است و هم مانع‌تراش. در این مقاله، با نگاهی نقادانه به ناکارآمدی‌های موجود، چالش‌ها و راهکارهای بهبود وضعیت صادرات زعفران را بررسی می‌کنیم.
زعفران ایرانی: گنجی که در سایه سیاست‌ها خاک می‌خورد
ایران سالانه بیش از ۴۰۰ تن زعفران تولید می‌کند، اما بخش عمده این محصول به‌صورت خام و فله‌ای صادر می‌شود. این در حالی است که کشورهای دیگر، مانند اسپانیا و امارات، با بسته‌بندی و برندسازی، سودهای کلانی به جیب می‌زنند. سیاست‌های ارزی، به‌ویژه قانون بازگشت ارز، یکی از بزرگ‌ترین موانع پیش روی صادرکنندگان است. این قانون، صادرکنندگان را ملزم می‌کند تا درآمد ارزی خود را با نرخی پایین‌تر از بازار آزاد به کشور بازگردانند. نتیجه؟ کاهش انگیزه برای صادرات قانونی و افزایش قاچاق.
قانون بازگشت ارز: مالیاتی پنهان بر صادرکنندگان
تصور کنید محصولی را با زحمت فراوان تولید کرده‌اید، اما مجبورید سود خود را با نرخ دستوری ۴۵ هزار تومان به ازای هر دلار تسویه کنید، در حالی که نرخ بازار آزاد ۶۵ هزار تومان است. این شکاف قیمتی، به معنای زیان ۳۰ تا ۴۰ درصدی برای صادرکنندگان است. به گفته یکی از فعالان بازار زعفران:
«سیاست‌های ارزی مثل طنابی به دور گردن صادرکنندگان است. یا باید قاچاق کنیم یا ورشکست شویم!»
این سیاست نه‌تنها به قاچاق زعفران دامن زده، بلکه باعث شده سالانه بین ۵۰ تا ۱۵۰ تن زعفران به‌صورت غیرقانونی از کشور خارج شود.
نقش دولت در صادرات: حامی یا مانع؟
دولت ایران تلاش‌هایی برای حمایت از صنعت زعفران انجام داده، اما این تلاش‌ها کافی نبوده است. برای مثال، تعیین قیمت تضمینی ۹۰.۵ میلیون تومان برای زعفران نگین در سال ۱۴۰۳ اقدام مثبتی بود، اما عدم اصلاح سیاست‌های ارزی، این اقدامات را کم‌اثر کرده است.
حمایت‌های ناکافی دولت
-
قیمت‌گذاری در بورس کالا: شفافیت در قیمت‌گذاری از طریق بورس کالا گامی مثبت بوده، اما نوسانات قیمت همچنان صادرکنندگان را سردرگم می‌کند.
-
تسهیلات محدود: وام‌های کشاورزی و حمایت‌های مالی اغلب به‌صورت ناکافی یا با شرایط سختگیرانه ارائه می‌شوند.
دولت می‌توانست با کاهش تعرفه‌های صادراتی، به‌ویژه در بازارهای کلیدی مانند هند، و سرمایه‌گذاری در برندسازی ملی، جایگاه زعفران ایرانی را تقویت کند. اما این فرصت‌ها همچنان مغفول مانده‌اند.
برندینگ زعفران ایرانی: فرصتی که از دست می‌رود
چرا زعفران ایرانی در بازارهای جهانی با نام اسپانیا یا امارات شناخته می‌شود؟ پاسخ ساده است: نبود برندسازی قوی. کشورهای دیگر زعفران ایرانی را به‌صورت فله‌ای خریداری کرده، بسته‌بندی می‌کنند و با برند خودشان می‌فروشند. برای مثال:
-
در امارات، هر گرم زعفران با قیمتی بین ۵.۵ تا ۱۶.۵ دلار فروخته می‌شود، در حالی که قیمت پایه در ایران ۲ تا ۳ دلار است.
-
اسپانیا با وارد کردن ۴۳,۸۲۰ کیلوگرم زعفران از ایران، آن را با برند «زعفران اسپانیایی» به بازارهای جهانی عرضه می‌کند.
ایجاد یک برند ملی برای زعفران ایرانی، همراه با گواهی‌های کیفیت و کنترل جغرافیایی، می‌تواند این شکاف را پر کند. برای اطلاعات بیشتر در مورد قیمت عمده انواع زعفران، می‌توانید به اینجا مراجعه کنید.
ظهور رقیب جدید: زعفران افغان چگونه بازار را تهدید می‌کند؟
در سال‌های اخیر، افغانستان به‌عنوان رقیبی جدید در بازار زعفران ظاهر شده است. این کشور با خرید زعفران ایرانی و صادرات آن با برند «زعفران افغان»، به‌ویژه در بازار هند، جای پای خود را محکم کرده است. مزیت تعرفه صفر درصدی افغانستان در صادرات به هند، در مقابل تعرفه ۳۸ درصدی ایران، این رقابت را نابرابر کرده است.
راهکار چیست؟
دولت ایران می‌تواند با مذاکره برای کاهش تعرفه‌ها و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های صادراتی، این تهدید را به فرصت تبدیل کند. اما این کار نیازمند عزم جدی و هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف است.
راهکارهای عملی برای نجات طلای سرخ
برای بهبود وضعیت صادرات زعفران، باید رویکردی جامع و چندجانبه اتخاذ شود. در ادامه، چند پیشنهاد کلیدی ارائه می‌شود:
-
اصلاح سیاست‌های ارزی: حذف قانون بازگشت ارز یا حداقل همسان‌سازی نرخ تسویه با بازار آزاد.
-
سرمایه‌گذاری در برندسازی: ایجاد یک برند ملی برای زعفران ایرانی با استانداردهای بین‌المللی.
-
توسعه محصولات با ارزش افزوده: تولید عصاره‌های زعفرانی و محصولات دارویی و آرایشی.
-
تقویت بازاریابی دیجیتال: استفاده از پلتفرم‌های جهانی مانند آمازون برای حذف واسطه‌ها.
آینده زعفران ایرانی: فرصت یا تهدید؟
بازار جهانی زعفران با نرخ رشد سالانه ۶.۸ درصد، تا سال ۲۰۳۳ به ارزش ۲.۶ میلیارد دلار خواهد رسید. این فرصتی طلایی برای ایران است، اما بدون اصلاح سیاست‌ها و سرمایه‌گذاری در برندسازی، این فرصت به تهدیدی جدی تبدیل خواهد شد.
ایران با تولید ۹۰ درصد زعفران جهان، تنها ۲۱۰ میلیون دلار از بازار ۸ میلیارد دلاری این محصول را در اختیار دارد. این پارادوکس نشان‌دهنده عمق ناکارآمدی سیاست‌هاست.
جمع‌بندی: زمان تغییر فرا رسیده است
صادرات زعفران ایرانی در دام سیاست‌های ناکارآمد ارزی گرفتار شده است. از قانون بازگشت ارز گرفته تا نبود برندسازی قوی و رقابت نابرابر با کشورهایی مثل افغانستان، همگی دست به دست هم داده‌اند تا طلای سرخ ایران در بازار جهانی غریب بماند. اما هنوز دیر نشده است. با اصلاح سیاست‌ها، سرمایه‌گذاری در برندینگ و حرکت به سمت تولید محصولات با ارزش افزوده، ایران می‌تواند جایگاه شایسته خود را در بازار جهانی باز یابد.
شما چه فکر می‌کنید؟ آیا سیاست‌های فعلی دولت به نفع صنعت زعفران است یا علیه آن؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید و به ما بگویید چگونه می‌توان این صنعت را نجات داد!
منبع:
https://sharifianshop.com/saffron-price-alert/
