افسانه مردان آلفا؛ نرهای سلطه‌گر برخلاف تصور درمیان نخستی‌سانان بسیار کمیاب‌اند
دانشمندان کشف کرده‌اند که در دنیای نخستی‌سانان، نرهای آلفا به‌ندرت بر ماده‌ها تسلط دارند و نمونه‌های تسلط نرها بر ماده‌ها تقریباً به همان اندازه با نمونه‌های تسلط ماده‌ها بر نرها برابر است. پژوهشگران سلطه‌ی میان‌جنسی را در بیش از ۱۰۰ گونه از نخستی‌سانان بررسی کردند و دریافتند که در بیشتر آنها، هیچ‌یک از جنس‌ها به‌طور واضح بر دیگری برتری ندارد؛ یافته‌ای که فرضیات تاریخی مبنی بر سلطه‌ی معمول نرها را به چالش می‌کشد. یافته‌های این پژوهش تصویری چندلایه از روابط میان‌جنسی ترسیم می‌کند که در آن، هر دو جنس اغلب توانایی پیروزی در رقابت‌های تهاجمی با یکدیگر را دارند.
به گزارش سایت دیده بان ایران؛ سلطه‌ی واضح و قاطع نرها در میان نخستی‌سانان پدیده‌ای نادر است و هر دو جنس، بسته به شرایط، می‌توانند در جایگاه برتر قرار بگیرند.
دانشمندان کشف کرده‌اند که در دنیای نخستی‌سانان، نرهای آلفا به‌ندرت بر ماده‌ها تسلط دارند و نمونه‌های تسلط نرها بر ماده‌ها تقریباً به همان اندازه با نمونه‌های تسلط ماده‌ها بر نرها برابر است.
پژوهشگران سلطه‌ی میان‌جنسی را در بیش از ۱۰۰ گونه از نخستی‌سانان بررسی کردند و دریافتند که در بیشتر آنها، هیچ‌یک از جنس‌ها به‌طور واضح بر دیگری برتری ندارد؛ یافته‌ای که فرضیات تاریخی مبنی بر سلطه‌ی معمول نرها را به چالش می‌کشد. یافته‌های این پژوهش تصویری چندلایه از روابط میان‌جنسی ترسیم می‌کند که در آن، هر دو جنس اغلب توانایی پیروزی در رقابت‌های تهاجمی با یکدیگر را دارند.
در اقلیتی از گونه‌ها که سلطه‌گری به‌طور واضحی وجود دارد، نرها و ماده‌ها معمولاً از راهبردهای متفاوتی برای تسلط بر دیگران استفاده می‌کنند. الیز هوشارد، نویسنده‌ی اول مطالعه و پژوهشگر ارشد رفتار پستانداران در دانشگاه مون‌پلیه فرانسه، می‌گوید: « در حالی که نرهای نخستی‌سان از طریق زور فیزیکی و اجبار قدرت را به دست می‌آورند، قدرت‌یابی ماده‌ها به راهکارهای جایگزین مثل راهبردهای تولید مثل برای کنترل بر جفت‌گیری وابسته است.»
در گذشته، دانشمندان اغلب فرض می‌کردند که نرها جنس غالب در میان پستانداران هستند؛ اما نرهای پستاندار همیشه از نظر جثه برتری ندارند و در دهه‌های اخیر، پژوهشگران موارد فراوانی را مستند کرده‌اند که در آنها ماده‌ها فرمانروایی می‌کنند؛ از این موارد می‌توان به نهنگ‌های قاتل ماده که رهبری گروه‌شان را بر عهده دارند تا میرکت‌های ماده‌ی تهاجمی که رتبه‌ی بالاتری نسبت به نرها دارند، اشاره کرد. این موضوع در میان نخستی‌سانان با نمونه‌هایی از سلطه‌ی ماده‌ها در گونه‌هایی مانند بونوبو و لمور دم‌حلقه‌ای صادق است.
پژوهشگرها برای بررسی روابط میان‌جنسی نخستی‌سان‌های گونه‌های مختلف، داده‌های ۲۵۳ مطالعه درباره‌ی نخستی‌سانان را تحلیل کردند. آنها دریافتند که برخوردهای پرخاشگرانه بین نرها و ماده‌ها در نخستی‌سانان رایج است و حدود نیمی از درگیری‌ها را تشکیل می‌دهد، اما به ندرت کاملاً یک‌طرفه بودند.
پژوهشگران نتایج درگیری‌های میان‌جنسی را در ۱۵۱ جمعیت از ۸۴ گونه بررسی کردند و دریافتند که نرها همیشه پیروز میدان در ۲۵ جمعیت از ۱۶ گونه بودند در حالی که ماده‌ها در ۲۰ جمعیت از ۱۶ گونه همیشه پیروز شدند. در ۱۰۶ جمعیت باقی‌مانده از ۶۹ گونه، نتایج پیچیده‌تر بود و طبق مطالعه، تمایلات جنسی متوسطی وجود داشت.
سلطه‌گری نه تنها بین گونه‌های مختلف نخستی‌سان، بلکه حتی درون یک گونه نیز متفاوت بود. برای مثال، در جمعیت‌های مختلف بونوبوهای ماده، میزان پیروزی آنها در درگیری‌ها بین ۴۸ درصد تا ۷۹ درصد بود، در حالی که ماده‌های میمون پاتاس بین صفر درصد تا ۶۱ درصد از درگیری‌ها را بردند. پژوهشگران همچنین اشاره کردند که در میمون‌های تالاپوین آنگولایی بسته به گروه مورد مشاهده، می‌توان شاهد سلطه‌ی کامل نرها، سلطه‌ی کامل ماده‌ها یا نبود تمایل مشخص بود.
پژوهشگران مکانیسم‌های پشت تنوع در سلطه‌گری نخستی‌سانان را بررسی کردند و به نقش ویژگی‌های فیزیکی پی بردند، اما محل زندگی و سبک زندگی حیوانات نیز مؤثر است. سلطه‌ی ماده‌ها اغلب در جمعیت‌هایی دیده می‌شود که ماده‌ها کنترل تولیدمثل را در اختیار دارند، یعنی تصمیم می‌گیرند که جفت‌گیری انجام شود یا نه. این حالت معمولاً در گونه‌های تک‌همسر درخت‌زی دیده می‌شود، جایی که ماده‌ها می‌توانند از نرها بگریزند و درگیری تهدیدی برای جنینی که حمل می‌کنند محسوب نمی‌شود. در مقابل، سلطه‌ی نرها بیشتر در گونه‌هایی دیده می‌شود که روی زمین زندگی می‌کنند، نرها جثه‌ی بزرگ‌تری دارند و کنترل جفت‌گیری با چندین ماده را در دست دارند.
پیتر کاپلر، نویسنده‌ی همکار مطالعه و رئیس بخش بوم‌شناسی رفتاری و جامعه‌شناسی زیستی در مرکز پژوهشی نخستی‌سانان آلمان، در بیانیه‌ای گفت: «پژوهش‌های اخیر شروع به به چالش کشیدن دیدگاه سنتی مبنی بر سلطه‌ی پیش‌فرض نرها کرده‌اند و مطالعه‌ی ما اکنون بررسی جامع‌تری از تنوع روابط سلطه‌گری میان‌جنسی ارائه می‌دهد.»
مطالعه ۷ ژوئیه در ژورنال PNAS منتشر شد.
